Yukarı Dicle havzasında Tunç Çağı depremleri
Salat Tepe duvarlarının devrilmiş olmasının, kerpiç aralarının kısmen açılmasının, duvarlarda görülen çeşitli deformasyonlar ve çatlakların yer sarsıntılarından kaynaklandığı düşünülüyor.
A. Tuba Ökse*
Depremler insanların günümüzden 14 bin yıl öncesinden itibaren kendi konutlarını inşa etmeye başlamalarından beri arkeolojik dolgularda izler bırakmıştır. Bu izleri, devrilmiş, çatlamış, eğilmiş ve deforme olmuş duvarlardan okuyabiliyoruz. İşte Dicle Nehri’nin sekileri üzerine kurulmuş olan ve Ilısu Barajı’ndan etkilenen höyüklerde açığa çıkartılan Tunç Çağı yerleşimlerinden bazılarında da kerpiçten inşa edilmiş yapılarda meydana gelen yıkılma ve bozulmalar, binaların deprem geçirdiğini gösteriyor. Bu höyüklerden biri olan Salat Tepe’de M.Ö. 22. yüzyıldan 17. yüzyıla kadar her 100-150 yılda bir depremler meydana geldiğini anlıyoruz:
M.Ö. 22. YÜZYIL DEPREMİ
Salat Tepe üzerine M.Ö. 23. yüzyılda inşa edilmiş taş temelsiz kerpiç duvarları olan tek odalı konutlar ile dar sokaklarla çevrelenmiş taş temelli, kerpiç duvarlı, çok odalı bir yapı ve kerpiç teras açığa çıkarılmıştır. Çok odalı yapının merdivenle inilen bodrum depoları, yüksek kil tezgâhları bulunan bir işlik odası, kireç sıvalı tabanı üzerinde kap yerleştirme yerleri bulunan bir odası, bir salon ve bir de giriş odası bulunmaktadır.https://d8ff417815f29e5fd6bd08cbec371a34.safeframe.googlesyndication.com/safeframe/1-0-38/html/container.html
Yapıların tamamı yangın geçirmiş, duvarların ayakta kalan bölümlerinde islenmeler meydana gelmiş ve yangından kaynaklanan kül tabakaları oda tabanlarını örtmüştür. Tavanın çökmesi sonucu oda tabanları üzerine çok sayıda kırılmış kap yığılmıştır. Çok odalı yapının depo bölümünü çevreleyen ikiz duvarlar birbirinden ayrılmış, eğilmiş ve bazı duvarlar çatlamıştır. Bu yapı ile bağlantılı kerpiç terasın üzerini kaplayan yangın enkazı üzerine de kerpiç duvarlar devrilmiştir. Duvarların bu durumu, yerleşimin M.Ö. 2150 öncesinde meydana gelen bir yer sarsıntısından etkilendiğini göstermektedir.
M.Ö. 21. YÜZYIL DEPREMİ
Önceki yerleşimin enkazı yıkımın hemen ardından mekânlar doldurularak düzleştirilmiş ve yeni bir yerleşim inşa edilmiştir. Bu dolgulara açılan küçük çukurlar içerisine pişmiş topraktan biçimlendirilmiş ve özellikle kırılmış insan ve hayvan figürleri ile boynuz modelleri ve minyatür kaplar yerleştirilmiştir. Yeni inşa edilen kerpiç duvarların temelleri altına, duvar boyunca yaklaşık 1-1.5 metre aralıklarla açılan küçük çukurlara domuz yavrusu çenesi, köpek çenesi, kuzu omur parçası ya da yeni doğmuş domuz yavruları bırakılmıştır. Bu uygulama, muhtemelen yeni yerleşimi eski yerleşimin maruz kaldığı felaketten ve tinsel kirlenmeden korumak için uygulanan ayinlerin kalıntıları olmalıdır.
Yazinin devani îçîn:
https://www.gazeteduvar.com.tr/yukari-dicle-havzasinda-tunc-cagi-depremleri-haber-1539858
