Bir ABD’li diplomatın gözünden Mahabad ve Kadı Muhammed
Independent Türkçe’den Abdulhakim Günaydın 22 Ocak tarihli yazısında ABD’li bir diplomatın kaleme aldığı kitapta o dönem, siyasi aktörler ve İran’ın Kürtlere yaptıkları anlatılıyor yazısıyla dikkat çekiyor.
Kadı Muhammed’in danışma ve istişarede bulunmadan hiçbir karar almadığına da değinenilen kitapta “Ne Kadı Muhammed ne de kabine Şıkak aşiretinden Emer Xan, Herki aşiretinden Reşid Beg ve Mela Mustafa Barzani gibi önde gelen liderlere danışmadan askeri veya siyasi nitelikte önemli kararlar almadı… Bu derme çatma oluşumun böylesine bir verimlilik ve eşitlikle işlemiş olması gerçeği, öncelikle bu oluşumun kabiliyetli ve coşkulu liderliğinden, özellikle de bölgesel otoriteyi aşiretlere bırakacak kadar sağduyuya sahip Kadı Muhammed’in önderliğinden kaynaklanıyordu” ifadelerine yer verilmiş.
Yazı şöyle:
Mahabad Kürt Cumhuriyeti, İran sınırları içinde 1946’de kuruldu. Yaşamasına bir yıl tahammül edilmeyen devletin, bugün 76. kuruluş yıldönümü. ABD’li bir diplomatın kaleme aldığı kitapta o dönem, siyasi aktörler ve İran’ın Kürtlere yaptıkları anlatılıyor.
İran’ın Batı Azerbaycan Eyaleti’nde yer alan Mahabad, eski adıyla Piranşehr veya Savuçbulak olarak bilinir.
Adı ay şehri anlamına gelen ve Urmiye Gölü’nün güneyinde bir vadide yer alan Mahabad, 200 bin civarında nüfusa sahip.
İranlı Kürtler büyük önem atfettiği Mahabad’ın sakinleri, Kürtçe’nin Soryani lehçesini konuşur ve çoğunluğu Sünni Şafii mezhebine mensuplar.
Mahabad ile özdeşleşen siyasi figür ise hiç şüphesiz Kadı Muhammed.
1900’da Mahabad’da dünyaya gelen Kadı Muhammed, kentin önde gelen ailelerinden biri olan Qazi Ali’nin oğlu.
Açık kaynaklarda yer alan bilgilere göre Kadı Muhammed, Mahabad Vakıflar Dairesi Müdürlüğü’nü yaptıktan sonra babasının yerine kadılığa atandı.
22 Ocak 1946 tarihinde Mahabad Çarçıra Meydanı’nda Kürt Cumhuriyeti’ni ilan etti.
Cumhurbaşkanı seçilen Kadı Muhammed, Kürtçeyi resmi dil ilan etti ve akabinde kabinesini kurdu.
16 Kasım 1946’da Sovyetler Birliği’nin (SSCB) çekilmesinin ardından İran güçleri, bütün gücüyle Mahabad’a saldırdı.
Kadı Muhammed, Kürtlerin katliamlara maruz kalmaması için İran yönetimiyle anlaşma kararı aldı.
