Makaleler

97. yıldönümü: Şey Said?

Tarihte Şey Said hareketi olarak bilinen bugünün yıl dönümünde ,”Şeyh Said ve 47 arkadaşının İstiklal Mahkemesi tarafından 29 Haziran 1925’te Diyarbakır Dağkapı Meydanı’nda idam edilmelerinin üzerinden 97 yıl geçti. Peki Şeyh Said kimdir, ne yaptı , neden asıldı?

Şeyh Said, 1865 yılında Palu nahiyesinde doğdu. (Elazığ’ın Palu ilçesi) Dedesi Şeyh Ali Septi on sekizinci yüzyılın sonunda Diyarbakır’a yakın Sebti köyünden Palu’ya güç etti. Orada Şeyhliğe devam etti. Kendisi Nakşibendî idi. Beş çocuğu vardı. Bunlardan birisi de, Şeyh Said in babası Şeyh Mahmut idi. Ali Septi’nin ölümünden sonra Şeyh Mahmut yaşamını sürdürmek üzere Hınıs’a gitti.(Erzurum’un ilçesi) Şeyh Said dini eğitimini burada tamamladı.

“İşin içinde hem Kürdistan hem din meselesi var”

Şeyh Said Ayaklanması ile ilgili araştırmalar yapan avukat Sıdkı Zilan’a göre, Kürtlere bazı hakların tanındığı 1921 Anayasası’nın iptal edilip, 1924’te Kürtleri yok sayan anayasanın yürürlüğe girmesi, tüm olan bitenin açıklaması.

“Şeyh Said Efendi hem dini lider hem tarikat lideri ve milli bir liderdir. Dört parça Kürdistan’da takdir gören, hürmet edilen bir zattır. Haliyle işin içinde hem Kürdistan hem hilafet meselesi olduğu için, yani Kemalistlerin hilafeti kaldırması ile beraber buna da bir tepkidir. 1921 Anayasası iptal edilip, 1924 Anayasası yürürlüğe girdiğinde ve Kürtler kendilerini bu anayasada görmeyince, bu durum şok etkisi yapıyor. Bir sabah uyandıklarında Kürdistan yok edilmiş, Kürt milleti yok sayılmış, hakları yok edilmiş. Haliyle buna da bir tepkidir

5 Şubat 1925’te yanındaki silahlı adamlar ve bölgenin ileri gelenleriyle Diyarbakır’ın Hani ilçesinden çıkan Şeyh Said, Dicle ilçesindeki kardeşi Şeyh Abdurrahim’in evine geldi. O gece Şeyh Abdurrahim’in evini basan jandarma birlikleri evde bulunan 10 kişinin teslim edilmesini istedi. Şeyh Said’in yanında gelen arkadaşlarını teslim etmemesi üzerine bölgedeki halkla askerler arasında çatışma çıktı. Bu çatışma, ayaklanmanın fitilini ateşledi. Bir anda yayılan ayaklanma bölgedeki dört vilayete sıçradı ve Şeyh Said’in kuvvetleri birçok yerde yönetimi ele geçirdi. 11 Mart gecesi Diyarbakır’a giren Şeyh Said’in kuvvetleri çatışmalarda 150 kişiye yakın kayıp verince “Geri dön” emri aldı. Nisan ayı ortalarında Genç Ovası’nda etrafı sarılan Şeyh Said ve arkadaşları esir edilerek Diyarbakır’a getirildi ve İstiklal Mahkemesi’nde yargılandı. İstiklal Mahkemesi, 29 Haziran’da da Şeyh Said’in önderliğinde ayaklanmaya katılan 47 kişi hakkında idam kararı verdi. Karar aynı gün infaz edildi.

İdam cezalarının infaz edildiği Diyarbakır’daki Dağkapı Meydanı’nın ismi 2014 yılında Büyükşehir Belediye Meclisi kararıyla Şeyh Said Meydanı olarak değiştirildi.

ŞEYH SAİD’İN MEZAR YERİ

29 Haziran 1925’te idam edilen Şeyh Said ve arkadaşlarının mezar yerleri bilinmiyor. Yıllardır talep edilmesine rağmen kamuoyuna açıklanmış değil.

Şeyh Said’in her 29 Haziran’da gündem olması kimilerine göre haksız yere asılması , kimilerine göre ise isyancı olduğundan kaynaklanmaktadır. Ancak Şeyh Said Kürtler tarafından bir ulusal hareketin lideri olarak değerlendirmektedirler ve her ne kadar geçmişte Kürtler adına hareket eden bazı gruplar Şeyh Sait hareketini gerici ve emperyalistlerin denetiminde bir baş kaldırıcı olarak değerlendirmişlerse de bu Kemalizmin etkisinde olmalarından kaynaklanmaktadır. Kısacası Şeyh Said bir halkın haklı taleplerini elde etmek için baş kaldıran Kürtler için ulusal bir liderdir.

Şehid Şeyh Said Efendi’nin son sözleri de şöyle olmuştur.; ‘Şu anda fani hayata veda etmek üzereyim. Halkım ve inancım için feda olduğuma pişman değilim. Yeter ki torunlarım düşmanlarıma karşı beni mahcup etmesinler.’”

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu