Rapor: Türkiye’deki Suriyeliler ülkesine dönmek istiyor mu?

Resmi rakamlara göre Türkiye’de 3 milyon 761 bin Suriyeli sığınmacı var. Okul çağındaki yaklaşık bir milyon 124 bin Suriyeli çocuğun 730 bini okula giderken, yüzde 35’i eğitimden mahrum. Bunların dışında yaklaşık 192 bin Suriyeliye Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığı verildi.  Türkiye’nin Suriye’de kontrolü altında tuttuğu belirtilen bölgelere ise yaklaşık 500 bin sığınmacının geri döndüğü iddia ediliyor.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) desteğiyle yapılan “Suriyeliler Barometresi” verilerine göre “Suriye’ye kesinlikle dönmek istemiyorum” diyenlerin oranı 2017’de yüzde 17 iken bu oran 2020’de yüzde 78’e kadar yükseldi.

Suriyelilerin kalmak istemelerinin ilk sebebi ülkelerinin güvenli olmaması ancak daha iyi bir yaşam isteği de önemli bir neden.

Türkiye’de 2023 seçimleri yaklaşırken yaşanan ekonomik kriz, resmi enflasyonun yüzde 60’ı aşması, TL’nin döviz karşısında değer kaybetmesi ve tüketici güven endeksinin giderek düşmesi ülkedeki Suriyelilerle ilgili tartışmaları alevleniyor.

Son olarak İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, Suriyelilerin Ramazan Bayramı için ülkelerine gitmelerine izin verilmeyeceğini açıkladı.

“DÖNMEM” DİYENLERİN ORANLARI ARTTI

UNHCR desteğiyle 2017, 2019 ve 2020 yıllarında yapılan üç ayrı araştırma Suriyelilerin gelecek perspektifine ışık tutuyor. Araştırmaya sırasıyla 887, bin 418 ve bin 362 kişi katıldı.

Bu kişilere “Genel olarak Suriye’ye dönmek konusunda aşağıdaki ifadelerden hangisi sizin tutumunuzu daha iyi açıklar?” sorusu yöneltildi. “Suriye’ye dönmeyi hiçbir şekilde düşünmüyorum.” diyenlerin oranı 2017’de yüzde 17 iken 2019’da yüzde 52’ye ve 2020’de yüzde 78’e yükseldi.

“GÖNÜLLÜ GERİ DÖNÜŞ” GÜNDEMDEN ÇIKTI

Araştırmaya göre “Suriye’de savaş biter ve bizim istediğimiz şekilde bir yönetim oluşursa dönerim.” diyenlerin oranı ciddi biçimde azalıyor. Bu seçeneğe destek verenlerin oranı 2017’de yüzde 60 iken 2019’da yüzde 30’a ve 2020’de yüzde 16’ya kadar düştü.

Rapora göre “Suriyeliler gönüllü geri dönüş konusunu artık gündemlerinden çıkardı”. Araştırma Suriyelilerin bu yaklaşımını, pek çok diğer soru ile mesela statü tercihi ve vatandaşlık konusu ile de test etti ve benzer sonuçlara ulaştı.

TEK NEDEN GÜVENLİK DEĞİL

Araştırmanın yapıldığı tarihte önümüzdeki 12 ay içinde Suriye’ye geri dönmeyi planlamayan bin 259 kişiye “Suriye’ye geri dönmeyi planlamamanızın (dönmek istememenizin) nedenlerini lütfen belirtiniz.” diye soruldu.

Katılımcılara birden fazla seçeneği işaretleme hakkı verildi. 2020 yılı araştırmasına göre katılımcıların yüzde 70’i “Güvenli bir yer olmadığı için” yanıtını verdi.

İkinci sırada ise yüzde 30 ile “Türkiye’de vatandaşlık almak istediğim için” cevabı geliyor. Dönmek istemeyenlerin yüzde 25’i “Savaş orada devam ettiği için” yanıtı verdi. Katılımcıların yüzde 20’si ise “Suriye’deki kötü ekonomik durumdan dolayı” ülkelerine dönmek istemiyor.

“Suriye’de bize ait olan bir şey kalmadığı için” diyenlerin oranı yüzde 18 olurken ülkesine dönmek istemeyenlerin yüzde 16’sı “başka bir ülkeye gitmek” istiyor. “Çocuklarıma daha iyi bir gelecek temin etmek için” diyenlerin oranı yüzde 12 çıkarken, “Türkiye’de yeni bir hayat kurduğumuz için” diyenler yüzde 11 oldu.

Dönmek istemeyenlerin yüzde 5’i “Türkiye’deki eğitim daha iyi olduğu için” derken yüzde 4’ü “Türkiye’de çalıştığı için” buna sebep gösterdi.

YARISI TÜRKİYE DIŞINA GİTMEK İSTİYOR

Araştırma Türkiye’deki Suriyelilerin yarısının üçüncü bir ülkeye gitmek istediğini de ortaya çıkardı. “Türkiye ve Suriye dışında 3. bir ülkeye gitmeyi düşünüyor musunuz?” sorusuna katılımcıların yüzde 49’u “Fırsatım olursa giderim” dedi.

“Hiçbir şekilde gitmeyi düşünmem” diyenler ise yüzde 43 çıktı. Çoklu yanıta göre katılımcıların yüzde 9’u “T.C. vatandaşı olamazsam giderim” yanıtını verdi. “Orada bana yardımcı olacak bir yakınım olursa giderim” diyenlerin oranı ise yüzde 7.

UNHCR’nin desteklediği “Suriyeliler Barometresi-Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamanın Çerçevesi” Prof. Dr. Murat Erdoğan tarafından gerçekleştirildi. Rapor Eylül 2021 tarihini taşıyor.

Göç İdaresi Başkanlığı ise 2021 yılı faaliyet raporunda bu yıl için “Ulusal ve uluslararası hukuk çerçevesinde düzensiz göçmenlerin gönüllü ve güvenli geri dönüş sayılarını artırabilecek bir sistem oluşturma” hedefini koydu.

Türkiye ile Suriye yönetimi arasında doğrudan bir temas yok. Ancak iki ülkenin istihbarat teşkilatlarının perde gerisinden görüştüğü biliniyor.