Irak Yüksek Federal Mahkeme’nin IKBY petrolüyle ilgili kararındaki gizli detay

Irak Federal mahkemesi son kararına Erbil ile Bağdat arasındaki enerji ihtilaflarına müdahil olup Erbil yerel yönetiminin petrol çıkarma, petrol ihracatı ve yabancı şirketler ve ülkeler ile enerji sözleşmeleri yapmasını Irak anayasasına aykırı olduğunu kararlaştırdı ve Kürt Bölgesel Yönetimini tüm petrol gelirlerini Irak hükümeti petrol bakanlığına teslim etmekle mükellef etti. Bu karar, Bağdat ve KDP’yi karşı karşıya getirdi.

Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) lideri Mesud Barzani iki gün önce Sadr Hareketi lideri Mukteda es-Sadr ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde KDP, Sadr Hareketi ve Egemenlik İttifakı arasında kurulan üçlü ittifakın durumunu görüştü. İki taraf arasındaki görüşme, ilgili basında çok detay bulunmasa da özellikle Yüksek Federal Mahkeme’nin Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) petrolüne ilişkin görünüşte IKBY’nin aleyhine bir karar aldığı bu dönemde geldi. Bu görüşme aynı zamanda Sadr’ın üçlü ittifakta kalmakta kararlı olduğunu göstermesi açısından Barzani’ye verilmiş bir güven mesajı olarak değerlendiriliyor.

Yüksek Federal Mahkeme’nin hem KDP’nin cumhurbaşkanı adayı Hoşyar Zebari’nin adaylığını reddetmesi kararını hem IKBY’nin petrol ve gaz yasasının Irak Anayasası’na uygun olmadığı yönündeki kararını kendisine yapılan itirazlar üzerine verdi. Zebari’nin cumhurbaşkanlığı yarışının dışında kalmasıyla sonuçlanan birinci karar bir aydan daha kısa süre önce yapılan itiraz üzerine verildi. IKBY petrolüyle ilgili karar ise bundan 10 yıl önce 2012’de dönemin Petrol Bakanı Abdulkerim Luaybi’nin Federal Mahkeme’ye konuyla ilgili yaptığı itirazın görüşülmesinin ardından geldi.

Federal Mahkeme IKBY petrolüyle ilgili verdiği kararda esas aldığı Anayasa maddelerini detaylı bir şekilde açıkladı. Kararda gizlenen küçük detay tutuşan anlaşmazlık ateşi üzerine dökülen benzin hükmünde. Bu detay, Bağdat ve Erbil arasındaki petrol anlaşmazlığın Bağdat ve IKBY arasındaki bir anlaşmazlık anlamına gelmediğini aksine Bağdat ve KDP arasındaki bir anlaşmazlık olduğunu gösteriyor. Süleymaniye’yi temsil eden Kürdistan Yurtseverler Birliği ise (KYB) yaptığı açıklamada IKBY’nin haklarına zarar verilmemesi çağrısında bulundu ki bu imanın en zayıf halkasını temsil eder. KYB’nin mahkemenin kararı karşısındaki tutumu, Şasivar Abdulvahid liderliğindeki Yeni Nesil Hareketi ile Bafel Talabani liderliğindeki KYB’nin güçlü olduğu Süleymaniye kentindeki genel havayı yansıtıyor.

KYB, Federal Mahkeme’nin petrol kararının IKBY’ye değil aksine petrol yönetimini kontrol eden KDP ve lideri Mesud Barzani’ye karşı alınmış bir karar olduğu görüşünde. Yeni Nesil Hareketi bu kararın IKBY’de hâkim olan “aile ve parti iktidarına” karşı olduğunu ve bu anlamda hem kendisinin hem de KYB’nin görüşünü desteklediği görüşünde. Bundan daha dikkat çekici bir gelişme yaşandı. Kendilerini “IKBY’nin seçkinleri” diye isimlendiren bir grup, bir bildiri yayınlayarak Federal Mahkeme’nin kararına destek verdi ve IKBY’li memur maaşlarının ödenmesi yükümlülüğü ve petrol gelirlerinin doğrudan Bağdat’a devredilmesini talep etti.

Bağdat ve Erbil arasındaki petrol anlaşmazlığı, petrol ve gaz yasa tasarısının hazırlandığı 2007 yılına dayanıyor. Ancak bu tasarı çeşitli siyasi ihtilaflar nedeniyle günümüze kadar meclisten geçemedi. Anlaşmazlığın diğer sebebi ise IKBY’nin 2012’de petrol ve gaz yasası çıkararak uluslararası petrol şirketlerini petrol araması için davet etmesiydi. Bu adım Bağdat’ı kızdırdı. Söz konusu anlaşmazlık 2014’ten başlayarak günümüze kadar daha da derinleşti. Nitekim iki taraf da IKBY’nin sattığı petrol gelirlerinden Irak hazinesine aktarılacak miktar üzerinde bir anlaşmaya varamadı. Bağdat Anayasa’nın 111. maddesine işaret ederek petrolün tüm Irak halkına ait olduğunu ve petrol yönetimi meselesinin merkezi hükümetin yetkisinde bulunduğunu vurguluyor. Ancak Anayasa’daki bazı boşluklar sebebiyle IKBY petrol gelirleri üzerinde tasarruf hakkı olduğunu savunuyor.

İki taraf arasındaki bu daimi anlaşmazlığa bir de merkezi bütçe meselesi eklenmeli. Nitekim Kürtler bütçeden IKBY’ye ayrılan payın yüzde 17 olmasını talep ederken, Irak Meclisi’ndeki Şii-Sünni uzlaşı bu oranı yüzde 13 olarak belirliyor. Fakat bugün koalisyonların şekli değişti. Erbil Şiilerin bir kesimi (Sadr) ve Sünnilerin büyük çoğunluğu (Egemenlik İttifakı) ile ittifak kurarken, Süleymaniye Şiilerin diğer kısmı (Koordinasyon Grubu) ile ittifak halinde. Erbil ve Süleymaniye arasındaki bu zıtlaşmanın sebebi ise cumhurbaşkanlığı koltuğu. Federal Mahkeme’nin petrol kararı bile iki tarafı birleştiremedi. IKBY vatandaşları arasında Federal Mahkeme kararına tepki sınırlı seviyede olduğu, kabul edenlerin sayısının daha çok olduğu değerlendiriliyor. Federal Mahkeme’nin kararıyla ilgili verdiği detaylarda petrol sevkiyatlarından birinin İsrail’e yapıldığı belirtiliyor. Bu bağlamda KDP’nin müttefiki olan ve ulusal çoğunluk hükümeti kurmak için arayış içinde olan Sadr eleştiri oklarının hedefi haline geldi. İsrail ile normalleşmeye karşı olduğunu her fırsatta dile getiren Sadr, İsrail’e petrol satan Barzani ile ittifak kurduğu için eleştiriliyor.