Eski Yeni Erbil

Türkiye ya da İran olsun, sorunlu bir Suriyeli komşusu ile yakın güven ilişkilerine sahip olmadığı ülkelerle çevrili olduğu için…

Muhammed Kreishan

Erbil’e sekiz yıl sonra geri döndüğünüzde, onu her zaman sürekli hareket halinde ve kesintisiz genişleme içinde buluyorsunuz. Irak Kürdistan Bölgesi’nin atan kalbi ve başkenti olan bu şehir, Irak’ın geri kalanından farklı olmaya kararlı görünüyor, ancak bu, gelişirken bile endişenin onunla kalmasını engellemedi.
Bu kez Erbil’e varış, sadece birkaç saat arayla iki olaya denk geldi: Birincisi, İstanbul’daki Taksim Caddesi’ndeki kanlı patlama ve ikincisi, Erbil’in 60 km doğusundaki Koysinjak kasabasına yapılan bir İran füze saldırısıydı. Bölgenin olayları takip etmesinin önemi Kanıtlar, bir kez daha, Bölgenin konumunun hassasiyetini ve kırılganlığını değerlendirmektedir.
Eğer coğrafyanın hükümleri bunlarsa, aynı hükümler bölgeye Bağdat’taki federal hükümetle uzlaşma dosyasıyla ilgili olarak daha esnek olmasını dayatıyor çünkü kuzeydeki komşularıyla ve güneydeki soydaşlarının geri kalanıyla ilgilenme lüksü yok ve hükümetin “İran saldırılarına karşı üst düzey diplomatik önlemler” alacağını söyleyen Irak Dışişleri Bakanlığı’nın pozisyonu, özellikle yeni bir cumhurbaşkanının varlığı ve siyasi çıkmazın aşılması ile Bağdat’la yeniden köprüler kurmak için bir fırsat olabilir. Sonuncusu.
Bugün, mahallelerinde ve banliyölerinde dolaşırken, son yıllarda Irak’ın içinden ve komşu ülkelerden gelen insan sayısı arttıkça, huzursuz bir şehir olduğunu görüyorsunuz. Binlerce kişi güvenlik ve istikrar arayışı içinde buraya geldi, Suriyeli ve İranlı Kürtlerden geldiler ve onlarla birlikte Bağdat’tan ve vilayetlerin geri kalanından birçok Arap geldi, çünkü sadece eksik oldukları güvenlik ve düzeni değil, aynı zamanda çeşitli yatırımları da buldular.

Erbil, Kürt olmayanların içeri girmesine izin verme konusunda büyük ölçüde endişeli kaldığı bir dönemden sonra, özellikle IŞİD ülkeye geldiğinde ve bir noktada şehirden sadece 30 kilometre uzakta olana kadar ülkeyi dolaşırken hepsini almaya daha açık hale geldi. Son birkaç yıldaki bu açıklık, Erbil’e doğru akışı her zamankinden daha güçlü hale getirdi, böylece Erbil ve banliyölerinin iki milyon sakininden neredeyse beşte ikisi Irak Kürdistan Bölgesi’ne özgü değil. Buna paralel olarak, sadece aktif bir ticari hareket doğmadı, aynı zamanda çok üst düzey de dahil olmak üzere birçok bina ve konut kompleksinin inşasıyla açıkça görülebilen bir kentsel rönesans doğdu.
Irak Kürdistanı’nın sorunu, oğullarının bir tür kalp kırıklığıyla söylediği gibi, Türkiye ya da İran olsun, sorunlu bir Suriyeli komşusu ile yakın güven ilişkilerine sahip olmadığı ülkelerle çevrili olduğu için, Kürdistan Demokrat Partisi’nin kalesi Erbil ile rakibi Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin kalesi Süleymaniye arasındaki tarihsel geleneksel bölünme ile oğulları arasında tam olarak uyumlu olmayan bölgenin kendisiyle çevrili olduğu için denize erişiminin olmamasıdır. Durum böyle olduğu sürece, bölge için en iyi seçeneğin, önemli tavizler olarak gördüğü şeyleri yaparak bile, merkezi hükümetle olan farklılıkların üstesinden gelmek olduğu anlaşılabilir. Bu farklılıkların geçmişte birkaç kez çözüldüğü doğrudur, ancak her seferinde bunların sadece geçici çözümler olduğu ortaya çıkmıştır.
Bağdat ile Erbil arasındaki ilk çekişme noktası, Federal Mahkeme’nin KBY’nin petrol ve gaz yasasını tanımayan kararı ışığında son zamanlarda patlak veren dikenli ve eski bir konu olan bölgeden çıkarılan petrolle ilgilidir. Bu karar, anayasanın petrol yönetimi sürecinin Bağdat’ın münhasır hakkı olduğunu belirten 112. maddesine dayanarak, Erbil’in yıllardır petrol çıkarma ve satma konusunda yaptıklarına hakkı olmadığını savunuyor.
Mahkemenin kararını tanımadığını resmen açıklayan Erbil, günde yaklaşık 250 bin varil petrol ihraç ediyor, ancak bundan aldığı parayı federal hükümete teslim etmiyor, bunun karşılığında bölgenin federal bütçeden tam payını alması gerekiyor ve bu da sonuçta bu payın tesliminin askıya alınmasına yol açtı.
İkinci çekişme noktası, Erbil’in Ninova, Salah el-Din, Diyala ve Kerkük vilayetlerine uzanan topraklar talep ettiği için sözde “tartışmalı bölgeler” dir. Gerçekten de Erbil, petrol zengini Kerkük’ü bölgenin bir parçası olarak görüyor ve onu, aralarındaki farklılıklara rağmen Bağdat’taki tüm siyasi bileşenlerin asla tatmin olmadığı bölgenin gerçek başkenti olarak tanımlıyor.
Erbil her zaman payının %17 olmasını ister, bu oran Bağdat’ın reddettiği ve bunun yasanın kökeniyle çeliştiğini söyler, bu oranın Erbil’in reddettiği %11-12 olarak tahmin ettiği nüfusa göre belirlenmesi gerektiğini öngörmektedir.
Tabii ki, bu sorunların radikal bir şekilde ve hepsinin aynı anda çözülmesi beklenmiyor, ancak en azından en kolayından en zoruna doğru bir arayışa başlamak akıllıca olacaktır, çünkü bu hem Erbil’in hem de Bağdat’ın ortak çıkarınadır, çünkü her birinin diğerine gerçekten ihtiyacı vardır ve her biri diğeriyle daha güçlü olacaktır.

Tunuslu yazar ve gazeteci

Kaynak: