Suriye’de Esad’ın devrilmesinin ardından neler oldu?

HTŞ öncülüğünde ilerleyen grupların Şam’a girmesinin ardından Esad rejiminin düştüğü ilan edildi. Esad ve ailesinin Rusya’ya sığındığı bildirildi. İşte sekiz soruda Suriye’de yaşananlar.

İslamcı Heyet Tahrir Şam (HTŞ) liderliğindeki muhalifler gruplar, Pazar sabahı Suriye’nin başkenti Şam’ı ele geçirdiklerini ve Devlet Başkanı Beşar Esad’ın kaçtığını açıkladı. Farklı gruplara mensup muhalifler daha sonra da devlet televizyonundan yayınladıkları açıklamada Beşar Esad’ın düştüğünü duyurdu.

Pazar sabahı yapılan açıklamada, bir grup mensubu “Şam’ın fethi operasyon grubu” adı altında bir bildiri okuyarak “Şam şehrinin kurtarıldığını” ve “zalim Esad’ın düştüğünü” ilan etti. Bildiride ayrıca rejim tarafından haksız yere cezaevlerinde tutulan tüm tutukluların serbest bırakılması gerektiği belirtilerek hem milislere hem de vatandaşlara özgür Suriye devletinin mülkünü koruma çağrısı yapıldı.

Kürtlerin öncülüğündeki SDG gelişmeleri nasıl karşıladı?

Kürt savaşçılar tarafından yönetilen ABD destekli Suriye Demokratik Güçleri (SDG) lideri Mazlum Abdi de yaptığı açıklamada, “Beşar Esad’ın otoriter rejiminin düştüğünü” belirterek “tarihi an” ifadesini kullandı. Abdi, Telegram üzerinden yaptığı açıklamada, bu dönüşümün “demokrasi ve adalete dayalı, tüm Suriyelilerin haklarını teminat altına alan yeni bir Suriye inşa etmek için bir fırsat sunduğunu” söyledi.

Beşar Esad ve ailesi nerede?

Muhalif kaynaklar, HTŞ öncülüğündeki güçlerin Şam’a girmesinin ardından Beşar Esad ve ailesinin Şam’dan uçağa bindiğini ve Pazar günü erken saatlerde Suriye’den ayrıldığını söyledi. Rusya da bu bilgiyi doğrulayan bir açıklama yaptı. Rusya Dışişleri Bakanlığı, Suriye’nin devrik lideri Beşar Esad’ın görevinden ayrıldığını ve ayrıca ülkeyi terk ettiğini duyurdu. Dışişleri, Esad’ın nerede olduğuna ilişkin bilgi vermedi. 

Pazar akşam saatlerinde ise Rus basını, Suriye’nin devlik lideri Esad ve ailesinin Rusya’ya ulaştığını ve kendilerine sığınma hakkı verildiği bilgisini paylaştı. Rus haber ajansı Interfax, ismini belirtilmeyen bir Kremlin yetkilisinin “Suriye Devlet Başkanı Esad Moskova’ya geldi. Rusya insani nedenlerle kendisine ve ailesine sığınma hakkı vermiştir” açıklamasını yaptığını duyurdu. 

Şam’da durum şu anda nasıl?

Suriyeli isyancılar Beşar Esad’ın Şam’daki sarayına girdi. İsyancılar Saray’daki ofislere girerek zafer fotoğrafları çektirdi. Esad ailesinin Suriye’de pek çok yerde konutu bulunuyor. Sosyal ağlarda Suriyelilerin Esad’ın konutlarına girdiğine ilişkin videolar da dolaşıma girdi. Şam’ın kontrolünü ele geçiren muhalif güçler ise şehirde sokağa çıkma yasağı ilan etti.

Sokağa çıkma yasağının TSİ 16:00’dan başlayarak TSİ 05:00’e kadar süreceği belirtildi. Sokağa çıkma yasağının kaç gün süreceğine ise değinilmedi. 

ABD’nin Suriye’deki askeri varlığı devam edecek mi?

ABD, Suriye’nin doğusundaki askeri varlığını sürdüreceği mesajını verdi. Bahreyn’in başkenti Manama’da düzenlenen bir konferansta konuşan ABD Savunma Bakanlığının Ortadoğu Sorumlusu Daniel Shapiro, Suriye’de bulunmaya devam edeceklerini belirterek Suriye’deki tüm gruplara sivileri ve özellikle de azınlıkları koruma ve uluslararası normlara saygı gösterme çağrısı yaptı. Suriye’nin kuzeydoğu sınırında yaklaşık 900 ABD askeri bulunuyor. 

ABD’nin seçilmiş Başkanı Donald Trump da Truth Social adlı platformdan yaptığı açıklamada “Esad gitti. Ülkesinden kaçtı. Onun koruyucusu Vladimir Putin liderliğindeki Rusya ve İran artık artık onu koruyamıyor” dedi. Trump, Rusya’nın Ukrayna ve kötüleşen ekonomisi, İran’ın İsrail’le savaş nedeniyle zayıflamış durumda olduklarını öne sürdü.

Suriye’de iktidar kimin eline geçti?

Bunun yanıtını vermek şu anda zor. Suriye’deki Esad karşıtları farklı gruplardan oluşuyor. Bu gruplar arasında geçmişte El Kaide ve IŞİD’le bağlantısı olduğu öne sürülen İslamcı HTŞ ön plana çıkıyor. Suriye’nin kuzeyinde ise Kürt birlikleri ile Suriye Milli Ordusu mücadele ediyor. Öte yandan Esad birliklerine yönelik saldırılara ülkenin kuzeydoğusundaki Kürt milisler öncülük etti. Ancak bu grupların kendi aralarında iktidarı nasıl paylaşacakları bilinmiyor.

HTŞ örgütünün lideri Ebu Muhammed el Colani’nin ise Şam’a geldiği bildirildi. Muhalif kaynakların sosyal medyada hesaplarında el Colani’nin Şam’da eğilerek yeri öptüğünü gösteren görüntüler paylaşıldı. Esad karşıtları tarafından ele geçirilen Suriye devlet televizyonuna konuşan el Colani, “İrademiz sağlam ve kararlılığımız sarsılmaz” ifadelerini kullandı. HTŞ ve müttefiklerinin hedeflerine ulaşmak için kararlılıkla çalışmaya devam ettiğini söyleyen Colani, “Gelecek bizimdir ve zafere doğru ilerliyoruz” diye devam etti.

Suriye ordusu neden savaşmadı?

İç savaşın başladığı 2011 yılından bu yana zayıf düşse de iktidarını korumayı başaran Esad’ın nasıl birkaç gün içinde devrildiği tartışılan başlıca sorulardan biri. Bu soruya yanıt arayan gözlemciler iki noktaya dikkat çekiyor.

Bunlardan biri; Esad rejimine bağlı ordunun yıllardır süren savaştan yorgun düşmüş ve tükenmiş olması. İkincisi de Esad’ın başlıca destekçileri Rusya ve İran’ın eskisi kadar Esad’a artık destek verememesi. Esad, şimdiye kadar Rusya ve İran’ın gücü ve iradesinden ne kadar faydalandıysa şimdi de onların zayıflığı yüzünden devrilmiş olabilir.

Türkiye Suriye’deki gelişmelerde nasıl bir oynadı?

Türkiye iç savaşın başlarında Esad’a karşı İslamcı isyancıların yanında yer aldı. Geçen haftadan bu yana isyancıların ilerleyişinin de Türkiye tarafından desteklendiği söyleniyor. Ancak Türkiye, resmi olarak HTŞ liderliğindeki grupların ilerleyişine destek verdiğini kabul etmiyor. Suriye’nin kuzeyinde Kürt grupların devlet kurmasını engellemek isteyen Türkiye, Suriye Milli Ordusu’nun Münbiç’teki operasyonlarına ise destek oluyor.