Şırnak’ın asırlık motifleri: Jirki kilimleri
Asırlar boyu köylerde ve göçebe çadırlarında, klasik kilim tezgâhlarında elle dokuma sonucu üretilen Şırnak (Jirki) kilimleri, motif ve desen zenginliğinin sıra, sıra dokunduğu “ hakiki yün iplik ve kök boya uygulamasıyla, el emeği göz nurunun sergilenmesidir.
Şırnak kilimlerinde kullanılan tüm desenler yöreye hastır. Her bir kilim üzerindeki desen ve motif de kültür mirasını yani kendisini yansıtır. Şekillerini, bölge insanının yaşantısından, doğanın şekil ve özelliklerinden esinlenerek yaratmıştır. Anadolu’da hala yaşamaya devam eden kilimciliğin en önemlilerinin başında ise Hakkari ve Şırnak kilimleri geliyor. Hakkari ve Şırnak’ın Beytüşşebap ilçesinde dokunan Jirki kilimleri 1980’li yıllardan sonra tanınmaya başladı.
Bu kilimleri değerli kılan keçi ile koyun yününden öğütülüp kaynatıldıktan sonra her hangi bir renklendirici kullanılmadan yapılmış olması.Jirki kimlerinde koyun yünü ve birçok bitki ya da bitki kökü işlenerek iplik haline getiriliyor. Hiçbir kimyasal maddenin kullanılmadığı ipliklerde bitkilerden elde edilen doğal renkler kullanılıyor. Bu aşamanın ardından rengarenk iplikler dokuma tezgahlarında kadınlar tarafından duygu ve düşünce dünyasına göre kilime dönüştürülüyor. Hakkari ve Şırnak kilimlerinde çeşitli hayvan, çiçek ağaç gibi figüratif motiflerin yanı sıra soyut motifler de yer alıyor.
Hayat hikayelerinin acıların, mutlulukların motiflere döküldüğü Jirki kilimlerinde çeşitli hayvan, çiçek ağaç gibi figüratif motiflerin yanı sıra soyut motifler de yer alıyor.
Şırnak kilimciliğinde kullanılan desen ve motifler takriben elliye yakındır. Bazılarını sıralayacak olursak şöyle: Bekik, Canbezar, Gula ,Jirkan, Gulsari, Gulhezar, Sine, Gulgever, Sinani, Lüleper, Kesneker, Gulşıvan, Şamari, Şehvani, Belitanik,Gülçin, Herki, Hevçeker, Çılgul, Halitbey, (xalıtbey) Sumak, Gulhenife, Seleser ile Helin.
Bölgede hemen hemen her genç kızın çeyizinde yer bulan Jirki kilimleri üreticileri emeklerini dünyaya tanıtmak istiyor.
Bölgedeki olaylarından dolayı yıllarca bu el sanatını anlatma fırsatını bulamayan Şırnaklı kadınlar şimdi yaptıkları kilimleri dünyaya tanıtmak istiyor. Kilimin oldukça zahmetli dokunduğunu, bir metrekare kilimin yedi-on gün süre içerisinde dokunabildiğini ifade eden kilimciler, bu faaliyetin devamı için mutlak surette destekleyici önlemler alınmak zorundadır.” dedi.
Halk Eğitim Merkezi Müdürlüklerinde ve evlerde devam ettirilen ‘Jirki’ kilimlerinin yapımından sonra önündeki en büyük engel ise pazarlama. Kilim dokumacılığını devam ettirecek usta öğretici, atölye ve bölgede bu işi yapabilecek yeterince dokuyucu bulunmasına rağmen kilimcilik ekonomik anlamda geri dönüş sağlamadığından, yöre halkı eskisi gibi bu el sanatına yeteri kadar yönelmiyor.
Bu anlamda teşvik….
