Kürtçe Kuran mobil uygulamada: Üç lehçede Qurana Kurdî

Kürtçe’nin Kurmanci, Sorani ve Zazaki lehçelerinde Kur’an-ı Kerim meali mobil uygulaması geliştirildi.

Batmanlı dört arkadaş, “Qurana Kurdî” (Kürtçe Kuran) isimli mobil uygulamayı hayata geçirdi. Kuran, Kürtçenin üç lehçesinde APP Store ve Play Store’da hem okunabilecek hem de dinlenebilecek.

Batman’da ikamet eden dört arkadaş, geçen yıl Kürtçe meal seslendiren mobil uygulama için çalışmalara başladı.

Kürtçe’nin Kurmanci lehçesinde “Qurana Kurdi” isimli mobil uygulama hazırlayan grup, bu yıl Zazaki ve Sorani lehçelerini de uygulamaya ekledi.

Uygulama ile ilgili bilgi veren Roni Bedirhan, Zazaki lehçesinde yeni bir meal yazdırdıklarını ve seslendirmesini yaptıklarını belirterek, “Sorani lehçesinde ise daha önce yapılmış bir çalışma vardı. Bunu uygulamamıza entegre ettik.” dedi.

Uygulamalarında Kürtçe atasözleri ve çocuk isimleri bölümlerinin de bulunduğunu ifade eden Bedirhan, “Bir de isteyen paylaşmak istediği bir ayetin Kürtçe mealini hazır görsel şablonlara uygulayarak dilediği sosyal medya mecrasında paylaşabiliyor.” diye konuştu.

Bir ihtiyaçtan doğan fikir sonucunda Kuran’ın meali artık Kürtçenin Kurmanî, Zazakî ve Soranî lehçesinde APP Store ve Play Store’de hem dinlenebilecek hem de okunabilecek.

Uygulama ekibinin sözcülüğünü yapan Ronî Bedirxan, hikayelerini şöyle anlattı: “Ekibimizden bir arkadaşımızın Kürtçenin Kurmancî lehçesinde bir Kuran meali dinlemek istemesi ve mobil uygulamalarda bunu bulamaması neticesinde böyle bir eksikliği fark ettik ve bu işe koyulduk…

“Qurana Kurdî” uygulamasını hazırlayan grubun üyesi ve sözcüsü Ronî Bedirxan, Kürtçe ve Türkçe öğretmeni. Lisansını Türkçe üzerine, lisans üstü eğitimini Artuklu Üniversitesi Kürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı’nda Kürtçe üzerine yaptı. Yıllardır farklı kuruluşlarda bu iki dilde gramer ve edebiyat dersleri veriyor. Çeşitli platformlarda, dil dersleri, dergi redaktörlüğü, dergi yazıları gibi, Kürtçe üzerine çalışmaları mevcut.
Duvar’dan Vecdi Erbay’ın haberine göre, dört kişilik bir ekip çalışması yaptıklarını söyleyen Bedirxan, “Hepimiz Batmanlıyız ve Batman’da ikamet ediyoruz. Her ne kadar bireysel anlamda Kürtçe üzerine çeşitli çalışmalarımız ve girişimlerimiz olsa da bu proje ekip olarak ilk çalışmamız” bilgisini verdi.
Ronî Bedirxan, “Çalışmamızın teknik boyutlarıyla diğer arkadaşlar ilgilenirken Kürtçe bölümleriyle ilgili çalışmaları daha ziyade ben yürüttüm. Fakat meallerin Kürtçesini biz hazırlamadık. Mealler zaten çeşitli yazarlar tarafından Kürtçeye çevrilmişti. Biz bu meallerin stüdyoda Kürtçe seslendirmelerini gerçekleştirip çalışmamızı aplikasyon haline getirdik. 

Bize göre yaşadığımız çağda Kürtlerin ezici çoğunluğunun dini olan İslamiyet’in temel kitabının Kürtçe bir aplikasyondan dinlenememesi ve Kürtlerin şu ana kadar böyle bir imkandan mahrum olması büyük bir eksiklikti” şeklinde konuştu.

ZAZAKÎ İÇİN MİLAT OLDU

Çalışma yöntemlerini de anlatan Bedirxan, şöyle devam etti: “Dört arkadaş bu iş için kolları sıvadık ve rutin toplantılar neticesinde işin fizibilitesini de yaptıktan sonra geçen yıl ilk etap olarak Kurmancî bir meali, bir arkadaşa stüdyoda okutup sesini kayıt altına aldık. Geçen yıl Ramazan ayında uygulamamızın tanıtımını yaparak çalışmamızı ücretsiz olarak Kürt halkının hizmetine sunduk. Aldığımız olumlu dönüşler neticesinde mobil uygulamamızın kapsamını genişleterek bu yıl kirdkî/zazakî lehçesinde de aynı çalışmayı yaptık. Kirdkî/zazakî meal için Roşan Lezgîn adlı kirdkî/zazakî alanında otoritelerden biri olarak kabul edilen yazarla birlikte çalıştık. Roşan Lezgîn, önce kirdkî/zazakî meal yazdı ve sonra seslendirmesini yaptı. Bize göre çalışmamızın en önemli ayaklarından biri bu. Çünkü Kürtçenin lehçeleri arasında imkanı en kısıtlı olan lehçe kirdkî/zazakî. Biz bu işe koyulduğumuzda Kurmancî lehçesinde bazı girişimlerin olduğunu, hatta YouTube’a böyle bir çalışmanın yüklü olduğunu gördük. Yani aplikasyon olmasa da Kurmancî’de bu tarz girişimler vardı fakat kirdkî/zazakî lehçesinde sesli olarak böyle bir girişime hiç rastlayamadık. Yani bu çalışmamız kirdkî/zazakî için adeta bir milat oldu diyebiliriz. Soranî lehçesinde ise Güney Kürdistan’da bu yönde bir uygulamanın olduğunu tespit ettik. Çalışmamızı Kürtçenin genel olarak kabul gören ve en büyük üç ana lehçesinde sunmak adına Soranî lehçesinde yapılmış bu çalışmayı da sahiplerinin izniyle uygulamamıza dahil ettik.”

‘KURAN SÖZLÜĞÜ’

Meraklısı Qurana Kurdî’yi nasıl dinleyecek ya da okuyacak? Ronî Bedirxan, uygulama hakkında şu bilgileri verdi: “Dileyenler App Store veya Play Store’a ‘Qurana Kurdî’ yazarak uygulamamızı telefonuna indirebilir ve Kürtçenin Kurmancî, Kirdkî/Zazakî ve Soranî lehçelerinde Kuran mealini hem dinleyebilir hem de okuyabilir. Hatta sosyal medya hesaplarında paylaşmak istediğinde dilediği ayeti istediği gibi tasarlayıp birbirinden farklı görsellerle paylaşabilir. Uygulamamızın kullanım dili Kürtçe. ‘Ayetên li gor mijaran’ (konularına göre ayetler) kısmında istediği ayete anında ulaşabilir ve ‘Ferhenga Quranê’ (Kuran sözlüğü) kısmında bazı dinî terimlerin anlamına ulaşabilir. Uygulamamızın bu kısımları dışında bir de tamamen kültürel bir boyutu da var. Uygulamamızda ‘Hebana Kurdî’ adında Kürtçe atasözleri ve anlamlarıyla beraber Kürtçe çocuk isimlerini içeren ve ‘tarihte bugün’ adlı bir bölüm de mevcut.”

‘KÜRTÇE OKURYAZARLIĞA KATKISI OLACAK’

“Kürtçe okuma yazma oranı maalesef bir hayli düşük, bu hepimizin malumu” diyen Bedirxan şöyle devam etti: “Bizim en büyük amaçlarımızdan biri de kullanıcılarımıza Kürtçe Kuran mealini bir yandan dinletirken bir yandan yazılı meali takip ettirerek takipçilerimizin Kürtçe okuma yazmalarına katkıda bulunmak ve onları ana dillerine kanalize etmek. Kürtçe ses eşliğinde metin okumanın kişilerde Kürtçenin gelişimini hızlandıracağı inancındayız. Kürtçe okuryazarlığının gelişimi için şu an kendi çapımızda yapabileceğimiz bu. İleride umuyoruz ki bu alanda ekip olarak daha güzel çalışmalara imza atacağız.

KÜRTÇE EĞİTİM DİLİ OLSUN

Dindar ve seküler tüm kesimlerden destek alıyoruz çünkü bu çalışmamız alanında bir ilk niteliğinde. Kürtçe çalışmalar sadece bu alanda değil, hiçbir alanda yeterli ilgiyi görmüyor. Razı olduğumuz bir durum olmamakla beraber realitemiz bu. Sebebi de bize göre net. Kürtçenin bir eğitim dili olarak kullanımının önünün açılmaması problemin ana kaynağı. Bir de buna bazı kesimlerce Kürtçenin bilinçli bir şekilde siyasallaştırılmasını ve terörize edilerek kriminalleştirilmesini ekleyince tablo daha çok netleşiyor bizim nezdimizde.

Umuyoruz ki Kürtçenin gelişiminin ve daha da önemlisi hayatın doğal akışı içinde normalleşmesinin önündeki engeller bir an evvel kaldırılır ve Kürtçe de dünyanın diğer birçok dili gibi doğal akışına kavuşur. Biz de hiçbir baskı altında olmadan Kürt çocuklarının özgürce Kürtçe konuştuğu ve ana dilde eğitimin olduğu günleri hep beraber görürüz.”