Kürt lider Sımko Şıkaki’nin şehit edilmesinin üzerinden 92 yıl geçti

1887 yılında Rojhılat’ın (Doğu Kürdistan) Urmiye kentinde dünyaya gelen Sımko Şıkaki (Smayil Axayê Şikakî), 21 Temmuz 1930’da Rojhılat’ın Şino kentinde dönemin İran Şahı Rıza Şah’ın talimatıyla kurulan pusuda şehit edildi.

 Simko (Smail Axayê Şikakî, İsmail Simko, Simkoyê Şikak / 1887- 26 Temmuz 1930, Uşnu) Kacarlar döneminin sonları ve Pehlevi döneminin başlangıcında Doğu Kürdistan’da başkaldıran ve hakimiyet sürdüren Kürt lideri. Ligengê Kurdistanê (Kürdistan Kahramanı) adıyla ün salmış olan Simko dönem dönem İran, Rusya, Osmanlı, İngiliz, Türkiye ve Irak’a karşı başkaldırmış, Doğu Kürdistan’da Tebrîz’den Süleymaniye’ye kadar bir etkinlik alanı yaratmıştır. 

Doğu Kürdistan’ın Selmas (Bugünkü İran’ın Batı Azerbaycan Eyaleti’nin Şahpûr bölgesi) ve Ormîye (Urumiye) bölgelerinin en güçlü aşiretinin reisinin oğlu olarak doğmuştur. 1910’daki bir karışıklıkta bölgenin bir kısmını işgal eden Osmanlı Devleti, Simko’ya da bu bölgenin yönetimini vaat ederek onun Osmanlı tarafına geçmesini önermiş fakat o bunu reddetmiştir. 1913’te Evdirrezzaq Bedirxan ile birlikte görevleri arasında Kürdistan’da okullar kurmak, Kürtçe kitap yayımlamak, gazete ve dergi çıkarmak, Kürtçe alfabeyi düzenleyerek modern eğitim vermek, Kürt gençlerinin seyahati için çeşitli ülkeler ile temas geliştirmek ve bu seyahatleri organize etmek olan Gihandinî adında bir eğitim örgütü kurmuş ve Kürt okulları açmaya başlamıştır (Gihandinî’nin ilk okulu Xoy’da 22 Ekim 1913’te açılmıştır). Bedirxaniler ile Osmanlı arasındaki çatışmadan dolayı ilkin Osmanlı’yla bir sürtüşme geçiren Simko, Birinci Dünya Savaşı ile birlikte doğan boşlukta İran’ın Kürt okullarını kapatması üzerine İran’a karşı başkaldırmıştır. Savaşın şiddetlenmesi üzerine Rusya ile iyi ilişkiler kurmuş ve Şark Cephesi’nde Osmanlı’yı Kürdistan’dan def etmek için çalışmıştır. Rusların çekilmesinden sonra İran’da Osmanlı sınırı ile Urmiye Gölü arasındaki Savucbulak (Mahabad), Mako, Xoy, Qotir, Dîlman, Saqiz, Serdeşt, Banê ve Bokan gibi Kürt bölgelerinin hakimiyetini elde etmiş ve Ormîye (Urumiye) ile Selmas kentlerini ele geçirmiştir. Aynı dönemde Tebriz’de kurulan Azadistan’ın lideri Muhammed Hiyabani ile ilişki kurmuştur.

 Bu sırada eski dostu Seyit Taha (Şeyh Ubeydullah Nehri’nin torunu)’nın etkisiyle Bağımsız Kürdistan fikrini benimsemiş ve 1922’de bu uğurda bir yönetim kurmuştur ancak kısa sürede başkent olarak ilan ettiği Şahrik beldesi düşmüştür ve Simko, Kuzey Kürdistan topraklarına sığınmak zorunda kalmıştır. 1922’nin kışında Şeyh Mahmut Berzenci’nin hakimiyeti altındaki Süleymaniye’ye geçmiş ve Kürt reisleriyle bir toplantıya katılmıştır (Bu toplantı Büyük Kürdistan Cemiyet’nin organize ettiği bir toplantıdır ve cemiyet Bağımsız Büyük Kürdistan’ı kurmayı hedeflemiştir). Bu toplantıda Türkiye’ye yakınlaşarak İngilizlere karşı mücadele etme kararı alınmıştır.

1924’de İran, tekrar ayaklanmayacağı koşuluyla Simko’yu affettiğini açıklayınca Simko, İran’a dönmüştür. Fakat 1926’de tekrar ayaklanmış ve Selmas’ı ele geçirmiştir. 1925’de yeni bir hanedan kuran Rıza Han tarafından yenilince tekrar Kuzey Kürdistan’a geçmiş Van’ın başkale ilçesinde tam sınırda bulunan Keşkol köyünde konaklanmış, bir süre sonra da Güney Kürdistan’a geçmek zorunda kalmıştır. 

1928’de Pehlevi Hanedanı, Simko’yu affedeceğini duyurmuş ve onun İran’a dönmesini istemiştir. Temmuz 1930’da Simko birkaç atlı ile birlikte Tebriz’e gitmiş ve törenle karşılanmıştır. Fakat İran, Simko ve oğlu Hüsrev’i misafir bulundukları Pehlevi Hanı’nın evinde öldürmüş ve cesetlerini Ormîye’ye götürüp şehir meydanına asarak haftalarca teşhir etmiştir.