İran’ın yer altındaki nükleer tesislerini vurabilecek silahlar arasında biri var ki şimdiye kadar hiç kullanılmadı ve henüz İsrail’in erişiminde değil.
Bu ABD’ye ait GBU-57A/B Massive Ordnance Penetrator (MOP), yani dünyanın en büyük nükleer olmayan “sığınak delici” bombası.
Bu hassas güdümlü, 13 bin 600 kilogram ağırlığındaki bomba, İran’ın derin bir dağın içine gömülü Fordo uranyum zenginleştirme tesisi gibi yer altı komplekslerine ulaşma potansiyeline sahip.
Ancak ABD şu ana kadar İsrail’in bu bombaya erişimine izin vermedi.
Peki bu silah tam olarak nedir, ne gibi zorlukları vardır ve gerçekten kullanılabilir mi?
ABD hükümetine göre GBU-57A/B, “derinlemesine gömülü ve güçlendirilmiş sığınaklar ile tünelleri hedef alabilecek büyük bir delici silah.”
Altı metre uzunluğundaki bu bomba, yaklaşık 61 metre derinliğe kadar nüfuz edebiliyor ve birden fazla bombanın ardışık atılmasıyla daha da derinlere ulaşılması mümkün.
Boeing tarafından üretilen MOP, şimdiye kadar savaşta hiç kullanılmadı; yalnızca ABD’nin New Mexico eyaletindeki White Sands Füze Test Sahası’nda denemeleri yapıldı.
Bu bomba, 2017 yılında Afganistan’da kullanılan 9 bin 800 kilogramlık “Mother of All Bombs”tan (MOAB – Bütün Bombaların Anası) daha güçlü.
Bradford Üniversitesi Barış Çalışmaları Onursal Profesörü Paul Rogers, “ABD Hava Kuvvetleri, MOAB benzeri boyutta ama patlayıcı yükü son derece sert bir metal gövde içine yerleştirilmiş silahlar üretmeye ciddi emek harcadı. Sonuçta ortaya GBU-57A/B çıktı” diyor.
Şu anda yalnızca ABD yapımı B-2 Spirit (İngilizce “stealth bomber” adıyla bilinen bir hayalet bombardıman uçağı) bu bombayı taşıyacak şekilde yapılandırılmış durumda.
Northrop Grumman tarafından üretilen B-2, ABD Hava Kuvvetleri’nin en gelişmiş savaş uçaklarından biri.
18 bin kilogram taşıma kapasitesine sahip olan bu uçak, iki adet GBU-57A/B bombayı (toplamda yaklaşık 27 bin 200 kilogram) taşıyacak şekilde başarıyla test edildi.
Northrop Grumman’ın aktardığına göre yakıt ikmali olmadan yaklaşık 11 bin kilometre, bir ikmal ile ise 18 bin 500 kilometre menzile ulaşabilen bu uçak, dünyanın hemen her yerine saatler içinde ulaşabiliyor.
Rogers’a göre, MOP’un modern hava savunma sistemlerine sahip İran gibi bir düşmana karşı kullanılması halinde, B-2’lere başka uçaklar da eşlik edebilir.
Örneğin F-22 gibi hayalet uçaklar düşmanın savunmasını bastırabilir, ardından insansız hava araçlarıyla hasar değerlendirmesi yapılabilir.
Rogers, ABD’nin bu bombalardan çok sınırlı sayıda ürettiğini düşünüyor:
“Muhtemelen operasyonel stokta 10 ile 20 adet arasında bulunuyor.”
MOP İran’da kullanılacak mı?
Fordo, İran’ın ana uranyum zenginleştirme tesisi Natanz’dan sonra inşa edilen ikinci nükleer tesisi.
Tahran’ın 95 kilometre güneybatısındaki Kum kenti yakınlarında, bir dağın içine oyularak inşa edilen bu tesisin yapımına 2006 civarında başlandığı ve 2009’da faaliyete geçtiği biliniyor.
Tesisin yaklaşık 80 metre kaya ve toprak altına gömülü olduğu ve İran ile Rusya yapımı hava savunma sistemleriyle korunduğu bildiriliyor.
Mart 2023’te Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA), bu tesiste yüzde 83,7 saflıkta uranyum izleri tespit etti. Bu oran neredeyse silah düzeyinde.
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, İran’ın füze ve nükleer programını “İsrail için varoluşsal tehdit” olarak tanımlayarak bu hedefleri yok etmeyi amaçladıklarını söyledi.
Fordo da bu hedeflerin başında geliyor.
İsrail’in ABD Büyükelçisi Yechiel Leiter, Fox News’e yaptığı açıklamada, “Bu operasyonun Fordo’nun yok edilmesiyle tamamlanması gerekiyor” dedi.
Ancak Rogers’a göre İsrail’in MOP’u kendi başına kullanma imkânı yok ve ABD’nin bu bombanın kullanılmasına doğrudan kendi dahli olmadan izin vermeyeceği görüşünde:
“İsrail’e böyle bir şeyi asla kendilerinin yapmasına müsaade etmezler. Zaten İsrail’in bu boyutta sığınak delici bombaları yok.”
Bombanın kullanılıp kullanılmayacağı, büyük ölçüde ABD’nin çatışmaya ne ölçüde dâhil olacağına bağlı; özellikle de Donald Trump’ın liderliğinde.
Rogers, “Bu gerçekten de Trump’ın İsraillilere yardım etmek için tam gaz gidip gitmeyeceğine bağlı” diyor.
G7 Zirvesi sırasında Trump’a, ABD’nin askeri olarak müdahil olması için ne gerektiği sorulduğunda şu yanıtı verdi:
“Bunun hakkında konuşmak istemiyorum.”
ABC News’e konuşan İsrail Büyükelçisi Leiter ise ABD’den yalnızca savunma yardımı talep ettiklerini belirtti:
“Fordo’yla başa çıkmamıza olanak tanıyacak birçok senaryomuz var. Her şey gökyüzüne çıkıp uzaktan bombalamakla ilgili değil.”
İran ise nükleer programının tamamen barışçıl olduğunu ve nükleer silah üretmeye hiç çalışmadığını savunuyor.
Ancak geçtiğimiz hafta IAEA’nın 35 üyeli yönetim kurulu, İran’ı 20 yıl aradan sonra ilk kez nükleer silahların yayılmasını önleme yükümlülüklerini ihlal etmekle suçladı.
‘Oyunun kurallarını değiştirebilir’
İsrail’in son dönemde İran’ın nükleer tesislerine yönelik hava saldırılarına rağmen, Prof. Rogers, “İsrail’in, derinlere gömülü İran nükleer tesislerine zarar vermeyi başarmış olmasının pek mümkün olmadığını” düşünüyor.
“Bunu gerçekleştirebilmeleri için MOP gibi bir şeye ihtiyaçları var.”
ABD’deki Silahların Yayılmasını Önleme Derneği’nin politika direktörü Kelsey Davenport’a göre ise “Fordo faal kaldığı sürece İran, kısa vadede nükleer silah üretme riski taşıyor. Tahran, tesiste silah düzeyine uranyum zenginleştirmeye devam edebilir veya uranyumu gizli bir tesise aktarabilir.”
Ancak Prof. Rogers, MOP kullanılsa bile başarı garantisi olmadığını söylüyor:
“İran’daki tesislerin ne kadar derinde ve nasıl korunduğu tam bilinmiyor. Bu özel silah, şu anda dünyada İran’ın derin yer altı nükleer tesislerine zarar verme konusunda en yüksek potansiyele sahip. Ama gerçekten işe yarar mı, kim bilebilir?”
