Göbeklitepe’den bin yıl daha eski yerleşim yeri keşfedildi

Urfa’da yürütülen kazı çalışmalarında, dünyanın en eski tapınak merkezi Göbeklitepe’den yaklaşık 1000 yıl daha önce inşa edildiği düşünülen Çakmaktepe kalıntıları ortaya çıktı. Kazı alanında yapılan araştırmalar, tarihi yerleşim alanlarını gün yüzüne çıkarıyor.

Urfa’da 12 bin yıllık geçmişiyle ‘tarihin sıfır noktası’ olarak anılan ve 2018 yılında UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne alınan Göbeklitepe’nin de aralarında bulunduğu ‘Taş Tepeler’ projesi çerçevesinde yürütülen kazı çalışmalarında, Göbeklitepe’den daha eski bir yerleşim yeri olduğu düşünülen Çakmaktepe’deki buluntular saptandı. Arkeoloji dünyasında heyecana neden olan kazılarda ortaya çıkarılan kalıntıların, kış şartlarından etkilenmemesi için naylon brandalarla koruma altına alındı.

DHA’ya konuşan bölgede kazı çalışmalarını yürüten Doç. Dr. Fatma Şahin, 2021’de Çakmaktepe’de kazılara başladıklarını ifade ederek şunları söyledi:

“2012 yılında bölgede yüzey araştırmalarına başladık. Pandemi dönemini fırsata çevirerek, burada uzun süreli bir araştırma yapma şansı bulduk. Araştırmalarımız Harran Ovası’nın batısındaki alanda gerçekleşti ve daha önce bilinmeyen pek çok yerleşim alanı tespit ettik. Bu yerleşimlerin çoğu çanak çömlek dönemi ile avcı-toplayıcı topluluklara ait. Bu yerleşimlerden biri de Çakmaktepe’ydi. Aynı yıl kazı çalışmalarına başladık. Çakmaktepe’nin, Göbeklitepe ve Karahantepe’nin atası olduğunu söyleyebiliriz. Burada yaklaşık 16 metre çapında, ana kayaya oyularak yapılmış büyük bir yapı bulduk. Bu yapının içinde, dışarıda yakılıp yapı içine konulmuş yanmış hayvan başları tespit ettik. Bu hayvan başları arasında yabani sığır, koyun, keçi, atgiller ve ceylan gibi türler bulunuyor. Henüz Karbon-14 testi yapılmadı, ancak bulunan yontma taş malzemelere dayanarak Çakmaktepe’deki yerleşimin milattan önce 10 binlere kadar uzadığını, yani Göbeklitepe’den 500 ile 1000 yıl daha eski olduğunu tahmin ediyoruz.”

Özel ve kamusal yapılar

Çakmaktepe’de ‘konut’ olarak nitelendirilebilecek yapıların yanı sıra kamusal yapıların da açığa çıkarıldığını belirten Doç. Dr. Şahin, “Göbeklitepe’deki yapılar tapınak olarak tanımlanıyor. Biz ise burada ‘özel’ veya ‘kamusal yapı’ diyoruz. Kazılarda, yaklaşık 16 metre çapında ana kaya kesilerek oluşturulmuş bir yapı bulduk. Bu yapı, Göbeklitepe’de olduğu gibi terk edilirken gömülmüş. Dikili taşlar ve duvar taşları özenle bir kenara yerleştirilmiş. Bu durum, Göbeklitepe öncesi dönemde yapıların tamamen yok edilerek bırakıldığını gösteriyor” diye konuştu.

Öte yandan, kazı çalışmalarının ardından kalıntıların kış mevsiminde zarar görmemesi için naylon brandalarla kapatıldı.