Esad ve ailesini bundan sonra ne bekliyor?

Beşşar Esad’ın pazar günü devrilmesiyle, sadece onun 24 yıllık başkanlığı değil, aynı zamanda ailesinin 50 yılı aşkın süredir Suriye’yi yönetmesi de sona erdi.

Esad’ın 2000 yılında iktidara gelmesinden önce, rahmetli babası Hafız Esad otuz yıl boyunca cumhurbaşkanlığı yapmıştı.

Hayat Tahrir-el Şam (HTŞ) liderliğindeki isyancıların geçiş hükümeti kurmasıyla birlikte , devrik cumhurbaşkanı, eşi ve üç çocuğunun geleceği belirsizliğini koruyor.

Şu anda Rusya’dalar ve kendilerine sığınma hakkı tanındı, peki onları gelecekte neler bekliyor?

Esad neden Rusya’ya kaçtı?

Rusya, Suriye iç savaşı sırasında Esad’ın sadık bir müttefikiydi ve Orta Doğu ülkesinde iki önemli askeri üssü bulunuyor.

Rusya’nın 2015 yılında Esad’a destek amacıyla başlattığı hava harekâtı, savaşın gidişatını hükümetin lehine çevirdi.

İngiltere merkezli bir gözlem grubu, Rus askeri operasyonlarında sonraki dokuz yıl içinde 8 bin 700’ü sivil olmak üzere 21 binden fazla kişinin öldürüldüğünü bildirdi.

Ancak Ukrayna’daki savaşla meşgul olan Rusya, Kasım ayı sonlarında başlayan isyancıların ani saldırılarını durdurma konusunda Esad hükümetine yardım etmek istemedi veya yardım edemedi.

Muhalif güçlerin Şam’ın kontrolünü ele geçirmesinden birkaç saat sonra, Rus devlet medyası, Esad ve ailesinin Moskova’ya ulaştığını ve kendilerine “insani gerekçelerle” sığınma hakkı verileceğini bildirdi.

Ancak Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov, Pazartesi günü gazeteciler tarafından Esad’ın nerede olduğu ve sığınma talebi hakkında sorulduğunda, “Size söyleyecek hiçbir şeyim yok… şu anda. Elbette, böyle bir karar [sığınma hakkı verme] devlet başkanı olmadan verilemez. Bu onun kararıdır.” dedi.

Esadların Rusya’yla, özellikle de Moskova’yla bağlantıları çok iyi belgelenmiş durumda.

Financial Times’ın 2019 yılında yaptığı bir araştırma, Esad’ın geniş ailesinin, iç savaş sırasında Suriye’ye on milyonlarca dolar girmesini önlemek amacıyla Rusya’nın başkenti Moskova’da en az 18 lüks daire satın aldığını ortaya çıkardı.

Bu arada, Esad’ın en büyük oğlu Hafız da şehirde doktora öğrencisi. Yerel bir gazete, geçen hafta 22 yaşındaki Hafız’ın doktora tezi hakkında bir haber yayınladı.

Hafta sonu yaşanan kaos ortamında, Rus devlet televizyonu, Moskova’daki yetkililerin Rusya’nın üslerini ve diplomatik misyonlarını güvence altına almak için “Suriye silahlı muhalefetiyle” görüşmelerde bulunduğunu bildirdi.

Esad’ın eşi ve çocukları kimlerdir?

Esad, Suriyeli anne ve babanın kızı olarak Batı Londra’da doğup büyüyen, İngiltere ve Suriye vatandaşı Esma ile evli.

Yatırım bankacısı olmadan önce Londra’da okul ve üniversite okudu.

Esma, 2000 yılında Suriye’ye tam zamanlı olarak taşındı ve babasının yerine cumhurbaşkanı seçilen Esad ile evlendi.

Londra Ekonomi ve Siyaset Bilimi Okulu’nda (LSE) konuk araştırmacı olarak görev yapan Dr. Nesrin Alrefaai, BBC News’e yaptığı açıklamada, Asma’nın “İngiliz pasaportuna sahip olduğunu ve bu nedenle Rusya’da kalmak yerine İngiltere’ye dönebileceğini” söyledi.

“Ancak ABD, Rusya’da olduğu bildirilen babası Dr. Fawaz el-Ahras’a yaptırım uyguladı” dedi; bu da Asma’nın şimdilik Moskova’da kalmak isteyebileceği anlamına geliyor.

Mail Online’ın haberine göre, komşular, Asma’nın kardiyolog olan babası ile emekli diplomat olan annesi Sahar’ın, kızlarını ve damadını “teselli etmek” için Moskova’da olmak istediklerini söyledi.

Esad ve eşinin üç çocuğu var: Doktora öğrencisi Hafız, Zein ve Kerim.

ABD Dışişleri Bakanlığı’nın Kongre’ye sunduğu 2022 tarihli bir raporda, geniş Esad ailesinin net değerinin 1 milyar dolar (790 milyon sterlin) ile 2 milyar dolar (1,6 milyar sterlin) arasında olduğu belirtilse de, varlıklarının “çok sayıda hesapta, gayrimenkul portföyünde, şirkette ve vergi cennetlerinde dağılmış ve gizlenmiş olduğuna inanıldığı” için tahmin yapmanın zor olduğu belirtiliyor.

Raporda, Beşşar ve Esma’nın “Suriye’nin en büyük ekonomik aktörleriyle yakın kayırmacılık ilişkileri sürdürdüğü, şirketlerini yasadışı faaliyetlerden elde edilen parayı aklamak ve rejime para aktarmak için kullandığı” belirtiliyor.

Ayrıca Esma’nın “Suriye’nin devam eden ekonomik krizini yöneten ekonomik komite üzerinde nüfuz sahibi olduğu” ve Suriye’nin “gıda ve yakıt sübvansiyonları, ticaret ve döviz meseleleri” konusunda önemli kararlar aldığı belirtildi.

Ayrıca rejimin kontrolündeki bölgelerde yeniden yapılanma için dış yardımların çoğunun aktarıldığı Suriye Kalkınma Vakfı üzerinde de nüfuzu vardı.

2020 yılında dönemin Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Esma’nın kocası ve ailesinin yardımıyla “Suriye’nin en kötü şöhretli savaş fırsatçılarından biri” haline geldiğini iddia etmişti.

Trump yönetiminden üst düzey bir yetkili ise onu “ailenin iş lideri” ve Beşşar’ın kuzeni Rami Makluf’la rekabet eden bir “oligark” olarak tanımladı.

Esad yargılanabilir mi?

Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, Esad hanedanlığının devrilmesinin ardından Suriyelilerin “büyük ölçekte tarifsiz insan acılarına yol açan korkunç bir insan hakları ihlalleri kataloğuna” maruz kaldığını söyledi.

Bunlara “kimyasal silahlarla, varil bombalarıyla ve diğer savaş suçlarıyla saldırılar, ayrıca insanlığa karşı suçlar kapsamına giren cinayet, işkence, zorla kaybetme ve imha eylemleri” de dahildir.

Uluslararası toplumu, uluslararası hukuku ve diğer ciddi insan hakları ihlallerini ihlal ettiğinden şüphelenilen kişilerin suçlarından dolayı soruşturulması ve kovuşturulması konusunda güvence altına almaya çağırdı.

Suriye’deki İslamcı isyancı lider Salı günü yaptığı açıklamada, siyasi tutuklulara işkence yaptığı tespit edilen devrik rejimin üst düzey yetkililerinden herhangi birinin isminin açıklanacağını söyledi.

Ebu Muhammed el-Culani ayrıca, kendisine bağlı Suriye Kurtuluş Hükümeti’nin, başka bir ülkeye kaçan yetkilileri tespit ederek geri göndermeye çalışacağını söyledi.

Fransa’da soruşturma hakimleri , evrensel yargı yetkisi kapsamında 2013 yılında Suriye’de gerçekleşen ölümcül kimyasal saldırıyla bağlantılı olarak insanlığa karşı suçlar ve savaş suçlarına iştirak ettiği iddiasıyla Esad hakkında tutuklama emri çıkarılmasını talep etti .

Rusya kendi vatandaşlarını iade etmiyor; bu, bir kişinin şüpheli bir suçtan dolayı yargılanmak üzere başka bir ülkeye veya devlete gönderilmesini içeren yasal bir süreçtir.

Esad’ın Rusya’yı terk edip Suriye’ye veya kendisine suç isnat edebilecek başka bir ülkeye iade edilme ihtimali düşük görünüyor.(BBC)