Esad Şam’dan nasıl kaçtı? Kaçmadan önce son sözleri ne oldu?

Beşşar Esad’ın geçen hafta pazar günü Suriye’deki iktidarından devrilmesiyle; sadece onun 24 yıllık başkanlığı değil, aynı zamanda ailesinin 50 yılı aşkın süredir yönettiği Baas rejimi de bitti. Reuters’ın haberine göre devrik lider, Suriye’den kaçma planlarını neredeyse hiç kimseye duyurmadı. Moskova’ya kaçmadan birkaç saat önce birliklerine Rusya’nın askeri desteğinin yolda olduğuna dair güvence dahi verdi.

8 Aralık 2024’te Suriye Arap Cumhuriyeti’nde Beşar Esad rejimi, Heyet Tahrir eş-Şam liderliğindeki silahlı grupların saldırıları sonucunda çöktü. Şam’ın düşmesi ile sonuçlanan bu gelişme 1971’de Hafız Esad’ın başkanlığıyla başlayan Esad ailesinin yönetimine son verdi.

Reuters’a konuşan Esad’ın çevresindeki 14 isim, Moskova’ya gitmeden önce Esad’ın yaklaşık 30 güvenlik ve ordu yetkilisiyle ani bir toplantı yaptığını anlattı.

Bu toplantı, 07 Aralık 2024 tarihinde Savunma Bakanlığı’nda gerçekleşti.

Aldatma, umutsuzluk ve kaçış

Esad bu toplantıda Rus askeri desteğinin yolda olduğunu ve kara kuvvetlerinin direnmesini istediğini belirtti.

Toplantı bitirdiğinde, başkanlık ofisi müdürüne evine gideceğini söyleyen Esad, bakanlıktan çıktıktan sonra evine gitmek yerine havaalanına yöneldi.

Ayrıca basın danışmanı Busenna Şaban’ı arayarak ona evine gelmesini ve bir halka hitaben bir konuşma metni yazmasını istedi. Şaban, eve vardığında kimseyi bulamadı.

Arap Reform İnisiyatifi yürütme direktörü Nadim Huri, “Beşar Esad son bir direniş bile yapmadı. Kendi askerlerini bile toparlamadı. Destekçilerini kendi kaderleriyle baş başa bıraktı” diye konuştu.

Beşar Esad Şam’dan kaçtıktan sonra Moskova’ya sığındı.

Ajansa konuşan isimler Esad’ın 24 yıllık iktidarını uzatmak için dış yardım ararken, aldatma ve gizlilik dolu Suriye’den kaçış planını nasıl yaptığını anlattı.

Reuters’a konuşan Esad’ın eski yardımcıları, diplomatlar, güvenlik kaynakları ve üst düzey İranlı yetkililerin birçoğu isimlerinin gizli tutulmasını talep etti.

Kardeşine bile söylemedi

Habere göre, Beşar Esad, ordunun elit komutanı ve 4. Zırhlı Bölüğü komutanını küçük kardeşi Mahir’i bile çıkış planından haberdar etmedi.

Kaynaklar, Mahir’in bir helikopterle Irak’a ve ardından Rusya’ya kaçtığını söyledi.

Esad’ın annesinin kuzenleri, Ehab ve Eyad Makluf da, Şam düşerken geride bırakıldılar.

Ajansa konuşan Lübnanlı bir güvenlik yetkilisi, ikilinin Lübnan’a kaçmaya çalıştıklarını ancak yolda silahlı gruplar tarafından pusuya düşürüldiğünü, Ehab’ın öldürülüp Eyad’ın yaralandığını belirtti.

Uçağı radarların dışına çıktı

Beşar Esad, 8 Aralık Pazar günü Şam’dan uçarak kaçtı.

Bölgeden bir diplomat, “Esad kaçarken uçaklarının transponder’ını kapatarak radarların dışına çıktı” dedi.

Bu dramatik kaçış kendisinin 24 yıllık ve ailesinin yarım yüzyıllık iktidarını sona erdirdi ve 13 yıllık iç savaşa aniden son verdi.

Esad ilk önce Suriye’nin Latkiye şehrindeki Rus ordusunun kontrolünde bulunan Hmeymim hava üssüne uçtu ve oradan Moskova’ya geçti.

Eski yakın yardımcısı, “Esad’ın eşi Esma ve üç çocuğu, Moskova’da onu bekliyordu” dedi.

Esad’ın evine ait videolar, silahlı gruplar ve başkanlık kompleksine akın eden vatandaşlar tarafından çekilip sosyal medyada paylaşıldı.

Görüntüler evin acele bir şekilde terk edildiğini gösteriyor. Ocağa bırakılmış pişmiş yemekler ve aile fotoğraf albümleri gibi birkaç kişisel eşya da geride bırakıldı.

Rusya ve İran’ın yardımları kesildi

Rusya’nın 2015’teki müdahalesi, iç savaşın seyrini Esad’ın lehine çevirmişti, ancak son saldırılarda Esad, Rusya’dan askeri bir yardım almayacaktı.

Aynı şekilde, İran da çaresiz kalan Esad’a yardım teklif etmedi.

Ajansa konuşan isimler, “Bu durum Esad’a Suriye’den çıkmadan önceki günlerde, güç kaybettiği ve güvenliğini sağlamak için yardım arayışına girdiği sırada netleşti netleşmişti” dedi.

Moskova’dan eli boş döndü ama kimseye söylemedi

Beşar Esad 28 Kasım’da Moskova’yı ziyaret ettiğinde HTŞ de Halep ilini ele geçirmiş ve hızla ilerlemeye başlamıştı.

Esad Moskova’dan askeri müdahale talebinde bulunmuş ancak Kremlin bunu kabul etmemişti.

Suriye muhalefeti lideri Hadi el-Bahra, Esad’ın geri dönüp yardımcılarına durumu gerçek olarak yansıtmadığını söyledi.

Bahra, “Komutanlarına ve yardımcılarına Moskova’dan döndükten sonra askeri yardımın geleceğini söyledi. Onlara yalan söyledi. Moskova’dan aldığı mesaj olumsuzdu” dedi.

Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov Çarşamba günü gazetecilere, Rusya’nın geçmişte Suriye’nin istikrarını sağlamada büyük çaba harcadığını, ancak şu anda önceliğinin Ukrayna’daki çatışma olduğunu söyledi.

Ordu direnemiyordu ama İran’dan yardım istemedi

Bu ziyaretin dört gün sonrasında, 2 Aralık’ta İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Şam’da Esad ile görüştü. O dönemde, HTŞ, Suriye’nin ikinci en büyük şehri Halep’i ele geçirmişti ve silahlı gruplar güneydoğuda ilerliyordu ve bu sırada hükümet güçleri geri çekiliyordu.

Reuters’a konuşan üst düzey bir İranlı diplomat, Esad’ın görüşme sırasında oldukça sıkıntılı olduğunu ve ordusunun direnemeyecek kadar zayıfladığını kabul ettiğini söyledi.

Üst düzey İranlı iki yetkili de, “Esad, Tahran’dan asker göndermelerini istemedi, çünkü İsrail’in bu tür bir müdahaleyi, Suriye’deki İranlı güçleri ya da İran’ı hedef almak için bir gerekçe olarak kullanabileceğini düşündü” diye konuştu.

ESAD, çöküşüyle yüzleşiyor

Tüm seçenekleri tükenince, Beşar Esad nihayet çözümsüzlüğü kabul etti ve ailesinin 1971’den bu yana süregelen hanedan iktidarını sona erdirerek ülkeden ayrılmaya karar verdi.

Esad’ın iç çevresinden üç isim, başlangıçta Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) sığınma talep etmek istediğini belirtti.

Söz konusu isimler, “BAE, ABD ve Avrupa’nın kimyasal silahlar kullanmakla suçlanan Esad’ı uluslararası bir tepkiyi göze almak istemediği için reddetti” dedi.

Rus bir diplomat ise Moskova’nın askeri müdahaleyi kabul etmese de henüz Esad’ı tamamen terk etmeye hazır olmadığını dile getirdi.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Katar’daki Doha forumunda Cumartesi ve Pazar günleri, Esad’ın güvenliğini sağlamak için diplomatik çabaların öncülüğünü yaptı.

Lavrov, Türkiye ile Katar’ın HTŞ ile bağlantılarından faydalanarak Esad’ın güvenli bir şekilde Rusya’ya çıkışını sağlamak için harekete geçirdi.

Esad böylelikle Şam’dan, silahlı grupların başkenti ele geçirmelerinden önce kaçtı.

Esad’ın son başbakanı Muhammed Celali, Esad ile ülkeden gittiği gün olan cumartesi gecesi saat 22.30’da telefonda görüştüğünü söyledi.