Dünyanın İlk Kürtçe Bilen Robot Muhabiri

Son yıllarda günlük hayatın birçok alanında kullanılan yapay zeka bu kez Kürtçe medyaya hizmet verecek. Diyarbakır merkezli medya kuruluşu Botan International, Dünyanın ilk Kürtçe bilen robot muhabirini geliştirdi. Rony adlı robot 109 dilde haberleri tarayarak, Kürtçe makale hazırlayacak.

Dünyanın Kürtçe bilen ilk robot muhabiri fikri Botan International CEO’su Murat Bayram’a ait. Kürtçe medyada çalışanların ve üretim yapan kaynak sayısının gün geçtikçe azaldığını söyleyen Bayram, bunun önüne geçmek için yapay zekadan yararlanmaya karar verdi. Bayram, daha önce Washington Post ve New York Times’da denenen bazı sistemleri Kürtçe’ye uyarlamak için harekete geçti.

Irak Kürdistan Bölgesindeki bir yazılım firmasıyla temasa geçen Bayram, robot muhabir için ilk adımı attı. Bayram, fikrin hayata geçirilme aşamasını anlattı. Türkiye’de dış dünyada yaşananları Kürtçe takip etmenin zor olduğuna dikkat ederek şunları söyledi: “Sadece Kürtçe bilerek Amerika’da nelerin olduğunu, Ukrayna Savaşı’nın hangi sonuçları doğurduğunu, Rusya medyasının neleri ele aldığını bilmek mümkün değil. Bu büyük bir dezavantaj sağlıyor. Yani bu tür kaynakları bu tür içerikleri bulamayan Kürtçe okuru mecburi diğer dillere yönelecektir. Türkçe’de de bu istediğimiz düzeyde olmamasına rağmen açık ara Kürtçe’ den daha iyi.”

Dünyada bir ilk

VOA Türkçe’ye açıklamalarda bulunan Murat Bayram Kürtçe yapay zeka olarak daha önce birçok alanda kullanıldığını ancak Kürtçe muhabir olarak ilk kez kullanıldığını söyledi. Robotun tamamlanma aşamasında olduğunu vurgulayan Bayram, robotun 109 dili Kürtçeye çevireceğinin söyledi.

Bayram robot muhabirin çalışma prensiplerini şöyle açıkladı: “Bütün diğer dillerdeki yapılan haberleri derleyip, özetini çıkarıp, linklerini yanına koyup Kürtçeye çevirip editörüne sunabilecek bir program olsaydı çok iyi olurdu diye düşündüm. Bu teknik olarak mümkünmüş. Robot 2 aşamalı çalışacak. İlk aşamada sadece biz kullanacağız, ikinci aşamada halka açacağız. Halka açtığımızda da 2. aşaması olacak. Diyelim ki siz Kürtler hakkında New York Times, Guardian, Voice of America gibi değişik kaynaklardan bugün nelerin yazıldığını bilmek istiyorsunuz. Yani belli bir konuyu, zaman dilimini ve belli kaynakları seçiyorsun. Robot 109 dilde seçtiklerinizi tarıyor. Bulduğu bütün haberleri derliyor, özetini çıkarıyor, Kürtçeye çeviriyor, hangi haberi nerden aldığını gösteren linkler ekliyor ve editörüne sunuyor. Yani haberi hazırlayıp editöre sunuyor. Editör de bunu yayınlayabilir. Editör direkt yayınlayabilir, editör bunu editleyip yayınlayabilir. Algoritmaların tamamını robot da öğreniyor. Bir dahaki sefere kendi editörünü taklit ediyor. Robot genel olan programlardan haberciliği biliyor. Özellikle İngilizce haberciliği biliyor ama Kürtçe haberciliği öğrenebilmesi için benim müdahalelerime ihtiyaç duyuyor. Ben o haberleri bizim Kürtçe gazeteciliğin kalıplarına uyduruyorum o da kalıpları öğreniyor.” Robot muhabir bir sonraki aşamada haberleri yayınlayıp tweet atabilecek.

“Kürtler Dünyayı kendi dillerinde takip edebilecek”

Bayram, robot muhabir sayesinde Kürtlerin 109 dildeki haberleri Kürtçe takip edebileceklerini belirterek, Rony’nin tek başına 100 editörden daha fazla haber üretebileceğine dikkat çekti. Rony’nin hizmete girmesiyle Kürtçe yayın yapan medyanın güçleneceğine vurgu yapan Bayram, “Rony tek başına 100 editörün yaptığından daha fazla haber yapabilir hatta 500 editörün yapabileceğinden daha hızlı ve daha fazla habercilik yapabilir. Yani birkaç saniye içinde birkaç milyon belgeyi tarayıp, haber düzenleyebiliyor. Bu bir insanın organik olarak kapasitesinin çok üstünde bir şey. Bu Kürtçe gazeteciliği bir adım daha ileriye götürecek. Yeni bir dünyaya açılacak demiyorum ama bir adım daha ileriye götürecek” dedi.

Robot muhabirin yazılım kodları Erbil’de habercilik kodları ise Diyarbakır’da yazıldı. Robotun adı olan Rony Türkçe’de ışık anlamına geliyor. Kürt aydın ve yazar Celadet Ali Bedirhan tarafından yayınlanan ve Latin harfleriyle basılan ilk Kürtçe dergilerden olan Ronahi’ye (ışık) atfen robota Rony adı verildi. Kodlama çalışmaları son aşamaya gelen robot 2023 yılında hizmet vermeye başlayacak.