MakalelerVideo

Dersim Katliamı neden yapıldı?

Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin 4 Mayıs 1937 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla başlattığı Dersim Tertelesi’nde on binlerce insan öldürüldü, on binlercesi yurtlarından, tarihinden, kültüründen, inancından koparılarak Türk ve Müslüman toplumun içinde “zorunlu iskan”a tabi tutuldu. Kızılbaş/Alevi, Kürt, Kırmanç/Zaza, Ermeni kız çocukları ise Türk ve Müslüman yapılmak üzere köklerinden koparılarak kimsesizliğe mahkum edildi.

Bütün gerici ve faşist iktidarlar, halklara karşı uyguladıkları politikalarına haklı ve meşru bir zemin hazırlamak isterler. Bunun için amaçlarını evrensel değerlerin ve kavramların içine yedirerek son derece etkili biçimde sunmaya çalışırlar.

Sözgelimi; yakın geçmişte Amerikan emperyalizmi Irak işgalinin gerçek nedenini gizlemek için, “Kimyasal silah var,” “Saddam diktatör,” “Biz Irak’a özgürlük götüreceğiz” yalanını son derece etkili biçimde kullandı. Libya, Suriye, Afganistan vb. yerlerde de benzer söylemler vardı. Türkiye’de ise, dönemin Başbakanı Bülent Ecevit 19 Aralık 2000’de gerçekleştirdiği hapishane katliamını haklı göstermek için katliamın adına,“ Hayata Dönüş” demişti. Cumhurbaşkanı R. T. Erdoğan’ın temsil ettiği iktidar ise uyguladığı politikalara “ileri demokrasi,” “Yeni Türkiye” diyebiliyor. Bu örnekleri çoğaltabiliriz.

Cumhuriyet Devleti’nin Dersim Katliamı’nı meşru göstermek için başvurduğu yalanlar da bunlardan farklı değildir. Yerine göre “feodalizmin tasfiyesi,” “İngilizlerin kışkırttığı Kürtlerin isyanı,” “ ilkel, rafizi, Kızılbaşların devlete karşı isyanı”nı bastırmak için yapılan harekat… Veya gayri medeni yaşayan bir toplumu “medeniyet”e kavuşturma gibi ulvi amaçlar… Kim medeni, kim değil, demokrasi nedir, ilkellik nedir vb tartışmalara girmeyeceğim. Zira devletin Osmanlı’dan beri uyguladığı Kızılbaşları İslamlaştırma politikalarına, Türkleştirme politikaları da eklenince kırımın nedenleri de açıkça görülebilir.

DERSİMLİLER CUMHURİYET’E KARŞI MIYDI?’

1937-38 yıllarında Dersim’de bir isyanın olup olmadığını anlamak için değişik açılardan bazı sorular sorarak yanıtlar almaya çalışalım. Hiç şüphesiz bu sorulara yeni ve değişik yanıtlar verilebilir. Bu bir, yeniden öğrenme ve ortak görüş oluşturma sürecidir. Dolayısıyla yanıtları mutlak doğrular olarak görmemek gerekir. Şöyle bir soruyla başlayalım: Dersimliler Cumhuriyet’e karşı mıydı?

Genel olarak Alevi-Kızılbaş ve özel olarak da Dersim toplumunun Osmanlı’dan Cumhuriyet’e geçiş sürecinde nasıl bir tavır aldığını bütünlüklü olarak incelemek gerekir. Bilindiği üzere, Dersim’in başından itibaren Cumhuriyet Devleti’ne karşı çıktığı ve isyan halinde olduğu görüşü resmi tarihçilerin vazgeçilmez iddiasıdır. Bu iddia doğru olmadığı gibi hakikatle de bağdaşmıyor.

Alevilerin Cumhuriyetle ilişkisi, çoğunluğu İttihat-Terakki içinden gelen Cumhuriyet Devleti’nin kurucu kadroları üzerinden kurulur. Giderek 1. Meclis üzerinden Alevilerle ve Dersimliler’le kurulan ilişkiye bakıldığında 400 yıllık Osmanlı Saltanatı ve Hilafet baskısının, zulmünün kaldırılacağı vaadi üzerinden şekillendirilir. Bu vaad tek başına, Alevi-Kızılbaş toplumunun Cumhuriyeti benimsemesi ya da benimsemese bile karşı olmaması açısından hayati bir öneme sahip olmuştur.

Bu nedenledir ki; Dersimliler’in büyük çoğunluğu da Cumhuriyeti tercih etme/benimseme eğilimindedir. Dersim aşiretleri Cumhuriyeti kuracak olan 1. Meclise 6 mebus (milletvekili) (Abdulhak Tevfik Bey, Diyab Ağa, Hasan Hayri Bey, Mustafa Ağa, Mustafa Zeki Bey, Ramiz Bey ) göndermeyi kabul ederler.

Kürdistan’da Şeyh Sait ile başlayan ve 1930 Ağrı İsyanı’na kadar devam eden Cumhuriyet dönemi Kürt ulusal direnişleri ve katliamları incelendiğinde, Dersim aşiretlerinin hiç birine destek vermemiş olmaları düşündürücü değil midir? Bırakalım Dersim aşiretlerini; Kürt Teali Cemiyeti adına, “Dersim isyanına önderlik ettiği” iddia edilen Baytar Nuri (Dersimi)’nin, bu dönemde nerede ve ne yaptığı konusunun sorgulanmaya ve araştırılmaya değer olduğu kanısındayım.

Yazının Tamamı:https://www.gazeteduvar.com.tr/forum/2017/11/16/idaminin-80inci-yilinda-seyit-rizanin-ardindan-dersim-katliami-neden-yapildi

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu