Almanya Başbakanı Olaf Scholz Türkiye’de Erdoğan ile görüşecek

Almanya Başbakanı Olaf Scholz, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmek üzere İstanbul’a geldi. Görüşmede Avrupa Birliği ve ikili ilişkiler başta olmak üzere güncel konular ele alınacak.

Aslında Scholz, Avrupa Birliği (AB) Liderler Zirvesi’nden hemen sonra Brüksel’den doğrudan İstanbul’a uçmayı planlıyordu. Ancak hafta başında, ABD Başkanı Joe Biden’ın ertelenen Almanya ziyaretini 18 Ekim’de yapacağı kesinleşince planda değişikliğe gidildi.

Bu sayede Scholz’a, Brüksel’den Berlin’e dönüp, Cuma günü öğle saatlerinde Biden’ı Başbakanlık’ta ağırlayıp, Biden’ın yanı sıra Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İngiltere Başbakanı Keir Starmer’ın da katılacağı Avrupa Dörtlüsü (Euro-Quad) toplantısına ev sahipliği yapma fırsatı sağlandı.

Scholz’un, bu kritik temasların ardından Erdoğan ile yapacağı görüşme büyük önem taşıyor.

Gerilimler eksik olmuyor: Bozkurt işareti ve İsrail gerilimleri

Almanya ile Türkiye arasında diplomatik ilişkilerin başlamasının üzerinden 100 yıl geçti. İlişkilerde pek çok konuda görüş ayrılıklarının bulunduğu, derin bir güven bunalımının olduğu bir sır değil.

Dönem dönem patlak veren gerilimler, ilişkilerin ne denli hassas bir zeminde olduğunu gözler önüne seriyor.

Temmuz ayında Almanya’nın ev sahipliği yaptığı Avrupa Futbol Şampiyonası esnasında oynanan Avusturya maçı sırasında Türk milli futbolcu Merih Demiral’ın yaptığı bozkurt işareti ile patlak kriz buna örnek teşkil ediyor.

Demiral’ın bazı Avrupa ülkelerinde yasaklanan bozkurt işaretini yapması Alman kamuoyunda tepkiye yol açmış, Alman siyasiler sert tepki göstermişti. Buna Türkiye’den Almanya’ya yöneltilen “yabancı düşmanlığı suçlamaları” izlemiş, gerilim diplomatik bir krize dönüşmüştü. UEFA’nın Demiral’a iki maç men cezası vermesine yol açan “bozkurt işareti gerilimi” yaşanırken Erdoğan, ani bir kararla Türkiye-Hollanda futbol karşılaşmasını izlemek üzere Berlin’e gelmişti. Başbakan Scholz’un kendisine eşlik etmemeyi tercih etmesi nedeniyle Erdoğan tribünde maçı ailesi ve kendisine refakat edenlerle izlemişti.

Bunun öncesinde de, Erdoğan’ın 7 Kasım’da yaptığı Berlin ziyareti sırasında İsrail Gerilimi yaşanmıştı. Erdoğan’ın, Hamas’ın İsrail’i hedef alan 7 Ekim terör saldırısından sonra gerçekleşen bu ziyareti sırasında İsrail’i hedef alan açıklamaları ve Almanya’nın terör örgütü olarak sınıflandırdığı Hamas’ı “mücahitler örgütü” olarak tanımlaması, tansiyonu tırmandırmıştı.

Ancak Scholz, kendi pozisyonlarını dile getirmiş, “farklı görüşlere rağmen zorlu süreçlerde doğrudan görüşmenin önemi vurgu yaparak” sakin kalmayı tercih etmişti.

Scholz için Erdoğan zor ama zorunlu muhatap

Başta Almanya olmak üzere Batılı ülkeler, Erdoğan liderliğindeki Türkiye ile kamuoyu önünde tartışmamaya, söz düellosuna girmemeye özen gösteriyor.

Ortak çıkar alanlarında işbirliği yapmak, ama bunun ötesindeki ileri işbirliği adımlarında gerektiğinde frene basmak, Berlin’in stratejisinin ana hattını oluşturuyor.

Ayrıca Uygulamalı Türkiye Araştırmaları Merkezi (CATS) uzmanlarından Jens Bastian, Almanya-Türkiye ilişkilerinin sadece hükümetler arası siyasi ilişkiler düzeyinde değerlendirilemeyeceğine işaret ediyor.

Bastian, hem Almanya’daki Türk toplumunun hem de iki ülke arasındaki ekonomik ilişkilerin Almanya ile Türkiye  arasındaki bağlar açısından büyük önem taşıdığına, kardeş kentler sayesinde yerel yönetimler arasında da yoğun ilişkiler bulunduğuna dikkati çekiyor.

CATS Müdürü Hürcan Aslı Aksoy ise iki ülke hükümetlerinin Ortadoğu ihtilafında olduğu gibi farklı pozisyonlara sahip olmalarına rağmen diğer pek çok alanda ortak çıkarları bulunduğunu vurguluyor.

Aksoy, “Nihayetinde her iki tarafın, siyasi, ekonomik ve aynı zamanda toplumlar arası ilişkiler bakımından birbirlerine ihtiyacı var” görüşünü aktarıyor.

Türkiye Ukrayna temas grubunda yer alabilir

Scholz ile Erdoğan’ın, Rusya’nın Ukrayna’ya başlattığı savaşın sona erdirilmesi konusunda son haftalarda perde arkasında yürütülen görüşmeleri de ele almaları bekleniyor.

Scholz’un özellikle Biden, Macron ve Starmer’den sonra Erdoğan’a hangi mesajları vereceği merak ediliyor.

Alman hükümetine göre Türkiye, Ukrayna ile Rusya arasındaki savaşın sona erdirilmesine katkı sunabilir.

Haftalardır uluslararası bir Ukrayna temas grubunun oluşturulmasına dönük diplomasi trafiği yürütülüyor. Bu temas grubunun savaşın sona erdirilmesini sağlayacak yol haritasının belirlenmesine katkı sunması bekleniyor. Türkiye’nin de bu grupta yer alması öngörülüyor.

Ankara’nın Eurofighter beklentisi

Düzensiz göçün önlenmesi ve silah ihracatı ise iki lider arasında ikili ilişkiler bağlamında ele alınacak en kritik başlıklar arasında yer alıyor.

Alman hükümeti, transit ülke konumundaki Türkiye’nin düzensiz göçün önlenmesi önlemlerini güçlendirmesini, Almanya’da iltica talepleri kabul edilmeyenlerin Türkiye’ye geri gönderme süreçlerinin de hızlandırılmasını istiyor. Ankara ise Almanya’nın son yıllarda uyguladığı “örtülü silah ambargosunu” esnetmesinden memnun, şimdi de satın almak istediği Eurofighter savaş uçaklarına da nihai yeşil ışığın yakılmasını istiyor.

Alman hükümetinin Scholz’un Türkiye ziyareti öncesinde, Ankara’nın uzun süredir istediği denizaltı ve firkateynlerin modernizasyonunda kullanılacak askeri malzemeler, teçhizatlar ile torpido ve füzelerin ihracatına yeşil ışık yaktığı haberi geniş yankı bulmuştu.

Siyaset bilimci Hürcan Aslı Aksoy’a göre Almanya büyük bir ihtimalle Eurofighter talebine de yeşil ışık yakacak.

Aksoy, “İki hükümet artık savunma politikalarına dair pek çok noktada birbirine yakınlaşmış görünüyor, bu da Türkiye’nin Avrupa savaş uçaklarını alma ihtimalini güçlendiriyor” diyor.

Tarafları zorlu müzakereler bekliyor

Milli Savunma Bakanlığı (MSB) kaynakları Perşembe günü konuyla ilgili olarak basını bilgilendirdi. MSB kaynakları, Eurofighter Typhoon savaş uçaklarının tedarikine ilişkin teknik seviyedeki çalışmaların devam etmekte olduğunu açıkladı.

Ankara’nın Eurofighter talebine yeşil ışık yakılsa bile ileride yaşanabilecek gelişmelere göre bu uçakların teslimatında bazı fren mekanizmaları işletilebilecek ya da kullanım alanları için kısıtlamalar öngörülebilecek.

MSB kaynakları ise Eurofighter savaş uçaklarının tedarikine ilişkin çalışmaların “süreci hızlandırmak amacıyla gerçekleştirilmekte olunduğuna” dikkat çekti, “Bu çalışmalarda herhangi bir şart gündeme gelmemiştir” bilgisini paylaştı.