Irak Kürdistan gazına yeniden ilgi, Türkiye-İran rekabetini körükleyecek mi

Rusya’ya bağımlılığı azaltmak için Irak Kürdistan doğal gazını Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşıyacak potansiyel projeler de Türkiye ile İran arasındaki rekabeti artırabilir.

Reuters, Türk ve Iraklı yetkililere atıfta bulunarak   28 Mart’ta, İran’ın 13 Mart’ta Erbil’e düzenlediği füze saldırısının nedenlerinden birinin İsrail’in yardımıyla Irak’taki Kürt gazını Türkiye üzerinden taşımaya yönelik potansiyel bir plan olduğunu   bildirdi .

Fehim Taştekin dünkü yazısında İslam Devrim Muhafızları Ordusu,   Mart ayı başlarında Suriye’nin başkenti Şam yakınlarında bir İsrail hava saldırısında IRGC operatörlerinin öldürülmesinin ardından gelen saldırıyla ilgili yaptığı açıklamada bu faktörden hiç bahsetmedi. Devrim Muhafızları, saldırının Erbil’deki İsrail istihbarat varlığını hedef aldığını söyledi.

Ancak en az bir füze, Kürdistan’ın petrol ihracat boru hattının %40’ına sahip olan Iraklı Kürt petrol şirketi KAR’ın CEO’su Şeyh Baz Karim Barzinji’ye ait bir villayı vurdu. Rusya’nın petrol devi Rosneft en büyük hissedarı.

KAR , Kerkük’ün güneyindeki Khor Mor sahasından doğalgazı Erbil’e ve oradan da Dohuk’a taşımak için Aralık ayında Erbil yönetimiyle anlaşmaya vardı. Kanalın iç ihtiyaçlara hizmet etmesi amaçlanıyor, ancak Dohuk’a ulaştığında, Türkiye sınırına kalan mesafe sadece 35 kilometre (22 mil) olacak. 2013 yılında Ankara ve Irak Kürdistanı arasında imzalanan bir enerji işbirliği anlaşması uyarınca Türkiye, Kuzey Irak ile sınırını Azeri gazını Avrupa’ya taşıyan bir boru hattına bağlayan boru hattını çoktan bitirdi.

Barzinji, Reuters’e verdiği demeçte, “Kürdistan bölgesinin gazını pazarlamaktan bahsedecek bir hükümet konumunda değilim” dedi. Mevcut üretimin yerel ihtiyacın sadece %50’sini karşıladığını  ve yerel tüketim karşılanmazsa gazın ihraç edilmeyeceğini de  sözlerine ekledi – Erbil’in bölgenin 2025’te gazını ihraç etmeye başlayabileceği yönündeki açıklamaları şüphe uyandırıyor.

Erbil, Rusya ile Batı başkentleri arasında Ukrayna konusunda artan gerilimler nedeniyle bölgesel aktörlerle enerji bağlarını güçlendirme çabalarını hızlandırdı. Irak Kürdistan Devlet Başkanı Nechirvan Barzani, 2 Şubat’ta Ankara’da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile bir araya geldi. Kürdistan parlamentosundaki enerji komisyonu başkanı Ali Hama Salih, 9 Şubat’ta Türkiye’ye doğalgaz bağlantısının 2025’te faaliyete geçeceğini söyledi. IKBY Başbakan Mesrur ​​Barzani  , Katar Enerji Bakanı Saad Al-Kaabi ile 16 Şubat’ta Doha’ya yaptığı ziyarette Kürdistan’ın “büyük gaz potansiyelini” görüştü  .

Irak Federal Yüksek Mahkemesi , Irak Kürdistanı’nın 16 Şubat petrol ve gaz yasasını iptal etti, ancak Erbil’in çabalarını pek yavaşlatmadı. En son, Mesrur ​​Barzani 28 Mart’ta   Atlantik Konseyi’nin Dubai’deki Küresel Enerji Forumu’nda yaptığı konuşmada, Irak Kürdistan’ın “yakın gelecekte Irak’ın geri kalanına, Türkiye’ye ve Avrupa’ya net gaz ihracatçısı olacağını ve enerji güvenliği ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olacağını” duyurdu. .

Barzani, İsrail’in planlara dahil olmadığı yönündeki önceki iddiaları yinelerken, Irak Kürdistanı’nın genişleyen enerji bağlarının İran’ın çıkarlarıyla uyumlu olmadığını da kabul etti. Başbakan ayrıca, füze saldırılarına ek olarak, bazı Irak kurumlarının   mahkeme kararına açıkça atıfta bulunarak Irak Kürdistan bölgesine karşı çıkmak için manipüle edildiğini söyledi.

Benzer bir şekilde Erdoğan, Türkiye’nin yeni enerji projelerine hazırlandığını söyledi. Çeşitli NATO liderleriyle görüştüğü Brüksel’den dönüş yolunda gazetecilere verdiği demeçte, “İnşallah bizim görüşmelerimizle   enerji alanında Türkiye’ye yeni yollar açılacak ” dedi. Bu, İsrail ile ilişkilerin normalleşmesinin ardından Irak Kürt ve Doğu Akdeniz gazı için olası pazarlara işaret ediyor.

Iraklı Kürt siyasetini yakından takip eden Iraklı Kürt gazeteci Rebwar Kerim Wali’ye göre, İran’ın saldırıları, Irak Kürdistanı’ndaki baskın siyasi güç olan Kürdistan Demokrat Partisi’ne (KDP), Tahran’ın Bağdat’taki siyasi rakiplerini koalisyon görüşmeleri üzerinden desteklediği için bir misillemeydi.

“Kürdistan’ın petrolü İran üzerinden Afganistan’a ihraç ediliyor. Al-Monitor’a konuşan Veli, doğal gazın İran için stratejik bir tehdit olarak görülmemesi gerektiğini söyledi. Wali’ye göre, Irak Kürdistanı üretim kapasiteleri ve altyapı kısıtlamaları nedeniyle en az beş yıl boyunca gaz ihraç edemiyor.

Wali ayrıca Barzani’nin İran tarafından Sadr taraftarlarını desteklemekten vazgeçirmek için tekrarlanan sinyalleri görmezden geldiğini söyledi. Ama Barzani ısrar etti. Saldırı bu ısrarın sonucudur. Doğalgazla alakası yok” dedi.

Gazeteci, İran’ın Türkiye’yi pas geçerek Ürdün üzerinden Irak gazını taşımak için alternatif bir gaz yolunu desteklediğini, ancak planın Irak Başbakanı Mustafa el-Kadhimi’den yeşil ışık alamadığını da sözlerine ekledi.

İran’ın öfkesinin yanı sıra Ankara’nın Irak Kürdistanı ile olası bir gaz projesinden önce Bağdat’la çözmesi gereken başka anlaşmazlıkları da var. Bunlar arasında su kaynaklarıyla ilgili bir anlaşmazlık; Irak’taki Türk askeri üsleri ve Irak topraklarında yasadışı Kürt militanlara karşı devam eden askeri operasyonlar; ve Irak Kürt petrolünü merkezi hükümeti atlayarak satmak için tartışmalı bir anlaşma. Şubat ayında Musul yakınlarındaki Başika’da Türk ordusuna yönelik füze saldırısı, Bağdat’ta, özellikle İran yanlısı çevreler arasında, Türkiye’nin ülkedeki varlığını artırma çabalarına karşı artan öfkeye işaret ediyor.

Bağdat, Kürdistan’ın 2013 anlaşması kapsamında Türkiye’ye tek taraflı petrol ihracatı konusunda 2014 yılında Türkiye’nin devlet boru hattı işletmecisi aleyhine tahkim davası açmıştı. Tahkim mahkemesinin Türkiye’nin Irak’a 25 milyar dolara kadar tazminat ödemesine hükmetmesi bekleniyor. Gazla ilgili bir anlaşma muhtemelen benzer bir durumla sonuçlanacaktır.

Özetle, Bağdat’ta Sadr liderliğindeki bir koalisyon, Tahran’ın Türkiye ile Irak arasındaki potansiyel projeler üzerindeki etkisini gerçekten azaltabilir. Ancak Ankara’nın Irak Kürdistanı ile doğalgaz ve petrol işbirliğini ilerletmek için Erbil ile Bağdat arasında bir orta yol bulması gerekiyor.

İran’ın Türkiye – Irak Kürdistan yakın ilişki içerisinde olmasından son derece rahatsız olup bunun için gereğini yaptığını bilmek için geçmiş dönemlere bakmak yeterli…