“Kürd’ler Siyasi Bir Dönüm Noktasında mı?”

Yazar: Jîndar Ax
Tarih: 18 Nisan 2025

Kürdlerin Jeopolitik Gücüne İlişkin İyimserliğin Eleştirisi: Öcalan’ın Çağrısı ve Türkiye’nin Stratejik Manipülasyonu Üzerine

Özet: Foreign Policy’de 16 Nisan 2025’te yayımlanan “Are the Kurds at a Political Turning Point?” başlıklı makale, Kürdlerin jeopolitik gücünün artışını ve Abdullah Öcalan’ın 27 Şubat 2025’teki PKK’yi feshetme çağrısını bir dönüm noktası olarak sunuyor: “PKK ve SDG duyurularının birleşimi, Kürdlerin artık izole bir jeopolitik güç olmadığını gösteriyor. Son yirmi yılda, sınırlar ötesinde stratejik ittifaklar kurdular, siyasi etkilerini genişlettiler ve askeri kapasitelerini güçlendirdiler. Bölgesel güç oyunlarının değişkenliğine karşı savunmasız kalsalar da, Kürd grupları önceki dönemlerde mevcut olmayan bir kaldıraç gücüne sahiptir. Öcalan’ın çağrısı, derin bir jeopolitik yeniden kalibrasyonu harekete geçirdi—ki bunun nihai etkisi, Kürdler de dahil olmak üzere tüm aktörlerin gelişen manzarayı ne kadar ustalıkla yönettiklerine bağlı olacaktır.” Ancak, bu iyimser anlatı, Türkiye’nin Öcalan’ı kullanarak Suriye Demokratik Güçleri’ni (SDG) zayıflatmayı ve asimilasyon için zaman kazanmayı hedeflediği hipotezini, PKK hareketinin tarihsel esnekliğini, ideolojik çelişkilerini ve dışa bağımlılığını yeterince ele almıyor.

Soleimani ve Shojai’nin (2024) “Kurdish Paradox of Statelessness: Öcalan’s Confederalism and Turkeyification Strategies” çalışmasından esinlenerek, bu makale, görüşmelerin şeffaflık eksikliği, üçüncü taraf arabuluculuğun olmaması, Öcalan’ın tutsaklık durumu, PKK’nin tarihsel esnekliği, Türkiye’nin iç siyasi dinamikleri, Erdoğan’ın siyasi hesapları, Rojava’daki iç bölünmeler, İsrail’in Suriye politikası, Filistin kartının etkisi ve Öcalan’ın ideolojik güvenilirliğini analiz ederek makale’nin final bölümünü eleştiriyor. Sonuç bölümünde, dışa bağımlılık, Türkiye’nin baskısı temelinde :
Mashuq Kurt ve Bilal Ata Aktaş’ın senaryosunun gerçekçi olmayışının nedenleri vurgulanarak, Kürdistan meselesinin karmaşıklığı değerlendiriliyor.

“Kürt’istan” Meselesinin Jeopolitik ve İdeolojik Bağlamı

Kürdistan meselesi, Ortadoğu’nun jeopolitik ve ideolojik manzarasında tarihsel olarak karmaşık ve çok katmanlı bir sorun olarak varlığını sürdürmüştür. Türkiye, Suriye, Irak ve İran’daki Kürd toplulukları, ulus-devlet sınırları içinde kimlik, özerklik ve hak mücadelelerini devam ettirirken, bölgesel güç oyunlarında önemli bir aktör haline gelmiştir. Foreign Policy makalesi, Öcalan’ın 27 Şubat 2025’teki PKK’yi feshetme çağrısını (Euronews) ve SDG’nin Suriye geçici hükümetiyle 10 Mart 2025’te imzaladığı entegrasyon anlaşmasını (Reuters) bir “dönüm noktası” olarak çerçeveliyor. Ancak, bu iyimserlik, Türkiye’nin tarihsel asimilasyon politikalarını (Carnegie Endowment), iç ve bölgesel manipülasyon stratejilerini, Öcalan’ın ideolojik çelişkilerini ve Kürd hareketinin dışa bağımlılığını göz ardı ediyor.

Soleimani ve Shojai (2024), Öcalan’ın demokratik konfederalizm ve “Türkiyeleştirme” projesini, Kürt kimliğini statü odaklı bir moderniteye entegre etme çabası olarak eleştiriyor, ancak Türkiye’nin iç siyasi dinamikleri ve güncel olaylara yeterince odaklanmıyor.

Teorik Çerçeve: Demokratik Konfederalizm ve Türkiyeleştirme Projesi

Öcalan’ın 1999’daki tutuklanmasından sonra geliştirdiği demokratik konfederalizm, Kürd kimliğini “feodal” unsurlardan arındırarak modern, statü odaklı bir çerçeveye entegre etmeyi hedefliyor (Pluto Books). Öcalan’ın, Mustafa Kemal Atatürk’ü hem eleştirip hem överken taklit ederek Kürd kimliğini yeniden tanımlamaya çalıştığını, Mahir Çayan geleneğinin mirasçısı olduğunu kendi beyanatları ile destekleyen Jacoben tarzı bir “Türkiyelileştirme” projesi olarak ta okuyabiliriz . Öcalan’ın İmralı Cezaevi’ndeki tutsaklık koşulları—sınırlı iletişim, tecrit ve Türk devletinin denetimi—bu ideolojik dönüşümün samimiyetini ve uygulanabilirliğini sorgulatıyor (Global Rights). Rojava’daki demokratik konfederalizm uygulamaları, iç çelişkiler ve dış baskılar nedeniyle zorluklarla karşılaştı, bu da teorinin pratiğe dönüşümündeki çelişkileri ortaya koyuyor. Foreign Policy makalesi, Öcalan’ın ideolojik güvenilirliğini tartışmadan, çağrısını bir barış fırsatı olarak sunuyor.

Görüşmelerin Şeffaflığı ve Üçüncü Taraf Arabuluculuğunun Eksikliği

Adı geçen makale, Öcalan’ın çağrısını bir “jeopolitik yeniden kalibrasyon” olarak överken, görüşmelerin şeffaflık eksikliğini ve üçüncü taraf arabuluculuğunun olmayışını göz ardı ediyor. 2008-2010 Oslo görüşmeleri ve 2013-2015 Çözüm Süreci’nde Norveç gibi arabulucular, sürecin güvenilirliğini artırmıştı (BBC).

Ancak, mevcut süreçte böyle bir denetim mekanizması bulunmuyor, bu da Türk hükümetinin görüşmeleri manipüle etme potansiyelini artırıyor (Chatham House). Soleimani ve Shojai (2024), bu eksikliği “devletin hukuki sürekliliği ile Kürt hareketinin koşullu meşruiyeti arasındaki asimetri” olarak tanımlıyor. Geçmiş barış süreçlerinin başarısızlığı (örneğin, 2015’te Çözüm Süreci’nin çökmesi), Kürt halkında temkinliliğe yol açtı (Crisis Group). Türkiye’nin SDG’yi zayıflatma ve asimilasyon için zaman kazanma hipotezi, bu şeffaflık eksikliğiyle güçleniyor. Foreign Policy’nin bu riskleri ele almaması, iyimser anlatısını zayıflatıyor.

Öcalan’ın Tutsaklık Durumu ve Çağrısının Samimiyeti

Öcalan’ın İmralı Cezaevi’nde tutsak olması, çağrısının bağımsızlığını ve samimiyetini sorgulatıyor. Türk devletinin kontrolü altında bir liderin yaptığı çağrılar, Ankara’nın stratejik çıkarlarına hizmet etme riski taşıyor (Abdullah Öcalan). Öcalan’ın sınırlı iletişim olanakları ve izolasyonu, çağrısının Kürd hareketinin çıkarlarını mı yoksa Türkiye’nin SDG’yi zayıflatma ve asimilasyon stratejisini mi yansıttığı konusunda belirsizlik yaratıyor. Soleimani ve Shojai (2024), Öcalan’ın çağrısını “ideolojik hegemonya arayışı” olarak nitelendirirken, tutsaklık koşullarının bu vizyon üzerindeki etkisini daha az vurguluyor. Foreign Policy makalesi, bu durumu yeterince ele almıyor.

PKK’nin Tarihsel Esnekliği ve İdeolojik Tutarlılık

PKK, KADEK (2002-2003) ve KONGRA-GEL (2003-2005) gibi isim değişiklikleriyle stratejik esnekliğini göstermiştir (History of the Kurdistan Workers’ Party – Wikipedia). Bu esneklik, örgütün yeniden yapılandırma kapasitesini ortaya koyarken, ideolojik tutarlılığı konusunda şüpheler yaratıyor. Foreign Policy makalesi, bu dinamikleri göz ardı ederek Öcalan’ın çağrısının etkilerini abartıyor.

PKK’nin tarihsel esnekliği, Türkiye’nin fesih çağrısını manipüle etme girişimlerinin başarısını sınırlayabilir. Örneğin, geçmişte PKK, isim değişiklikleriyle baskılara karşı direnç geliştirdi; bu, mevcut sürecin uzun vadeli sonuçlarını belirsiz kılıyor.

Türkiye’nin İç Siyasi Dinamikleri: CHP-AKP Rekabeti

Türkiye’nin iç siyasetinde, CHP ile AKP arasındaki Kemalist temelli rekabet, Kürd meselesini şekillendiriyor. Kemalizm’in Türk milliyetçiliği ve devlet bütünlüğü vurgusu, Kürd kimliğinin tanınmasını engellemiştir (openDemocracy). İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun 2025’teki tutuklanması (Reuters), muhalefete yönelik baskıların devam ettiğini ve Kürs meselesinin iç siyasi hesaplara alet edilebileceğini gösteriyor. Foreign Policy makalesi, bu dinamikleri ele almıyor. Soleimani ve Shojai (2024), iç siyasi dinamiklere yeterince değinmezken, CHP-AKP rekabetinin Kürd meselesine etkisini dolaylı olarak ima ederek bu rekabetin barış sürecini nasıl karmaşıklaştırdığını ve Türkiye’nin manipülasyon hipotezini nasıl desteklediğini ayrıntılı bir şekilde analiz ediyor.

Erdoğan’ın Siyasi Hesapları

Erdoğan’ın 2028’de anayasal sınırlamalar nedeniyle yeniden aday olamama durumu, onun Kürd meselesini siyasi bir araç olarak kullanma olasılığını artırıyor (Middle East Institute). Öcalan’ın çağrısı, Erdoğan’ın iç ve dış politikada meşruiyet kazanma çabalarına hizmet edebilir, özellikle SDG’nin Suriye’de etkisizleştirilmesiyle Türkiye’nin bölgesel gücünü pekiştirme hedefiyle uyumlu olabilir. Türkiye’nin ekonomik krizi ve Suriye’deki askeri yükü, Öcalan üzerinden PKK’yi kontrol etme ihtiyacını arttırıyor.
(Crisis Group). Foreign Policy makalesi, bu siyasi hesapları göz ardı ediyor.

Rojava’da PYD – ENKS anlaşmazlığı

Rojava’da 18 Nisan 2025’te planlanan Ulusal Konferansın ertelenmesi, Kürdlerin iç bölünmelerini ve organizasyonel zorluklarını ortaya koyuyor (ANHA). Bu erteleme, Kürdlerin Türkiye ve Suriye’deki müzakerelerde birlik sergileme kapasitesini zayıflatabilir. Foreign Policy makalesi, bu içsel zayıflıkları göz ardı ederek Kürdlerin jeopolitik gücünü abartıyor.

Bölgesel Dinamikler: SDG’nin Entegrasyonu, İsrail’in Suriye Politikası ve Filistin Kartı

SDG’nin Suriye geçici hükümetiyle entegrasyon anlaşması, özerklik kaybı ve asimilasyon risklerini beraberinde getiriyor. Geçici anayasa, Kürdlere özerklik tanımıyor ve azınlık haklarını korumada yetersiz bulundu; Ahmed al-Şara’nın tartışmalı geçmişi güvenilirliği sorgulatıyor (BBC). Türkiye, SDG’yi Suriye rejimiyle entegre olmaya zorlayarak özerkliğini eritmeyi hedefliyor; Reuters’a göre (2025), SDG’nin Şam ile anlaşması fiilen Türkiye’nin “yeşil ışığı” ile gerçekleşti. Suriye geçici hükümetinin Türkiye’nin desteğiyle kurulması, SDG’nin entegrasyonunun Ankara’nın vesayeti anlamına gelebileceğini gösteriyor (Reuters).

SDG’nin varlığı, ABD’nin askeri desteğine bağımlıdır; Al Jazeera’nın analizi (2025), ABD’nin Suriye’den çekilme ihtimalinin SDG’yi Türkiye ve Suriye rejimi karşısında savunmasız bırakabileceğini belirtiyor (Al Jazeera). Trump döneminde Suriye’den çekilme kararı ve Biden döneminde SDG’ye silah ambargosu gibi adımlar, ABD’nin Kürdleri “feda edilebilir” gördüğünü gösteriyor. İsrail, Kürd meselesini Filistin politikalarını meşrulaştırmak için araçsallaştırıyor; Kürdlerin baskı altına alınmasını vurgulayarak kendi çıkarlarını ileri sürüyor (Jacobin). Foreign Policy makalesi, bu dinamikleri yeterince ele almıyor.

Türkiye’nin PKK meselesinin çözümü, şeffaf müzakereler, uluslararası arabuluculuk ve Türk hükümetinin somut adımlarına bağlıdır.

1. Şeffaf Müzakereler: Görüşmelerin kamuoyuyla paylaşılması ve PKK dışındaki diğer Kürd temsilcilerinin eşit katılımı, güven inşasını güçlendirebilir.
2. Uluslararası Arabuluculuk: Norveç gibi tarafsız arabulucuların katılımı, manipülasyon riskini azaltabilir (BBC).
3. Somut Adımlar: Türk hükümetinin Kürdçe dillerinde ( Kurmancî – Kirmanckî ) eğitim ve kültürel haklar gibi reformlar uygulaması, barış sürecinin samimiyetini gösterebilir. Türkiye’nin bu hakları kısıtlamaya devam ettiği açıkça görülüyor (Human Rights Watch).
4. Bölgesel Denge: İsrail ve diğer aktörlerin manipülasyon girişimlerine karşı, Kürdlerin uluslararası destek ağını güçlendirmesi gerekiyor.
5. İç Birlik: Kürd siyasi hareketlerinin kültürel ve yönetsel egemenlik temelinde Ulus şemsiyesi altında bireşmesi, Kürdlerin müzakerelerdeki etkinliğini artırabilir.

Foreign Policy’nin Senaryosu Neden Gerçekçi Değil?

Foreign Policy makalesinin final bölümü, Kürdlerin jeopolitik gücünü ve Öcalan’ın çağrısını bir dönüm noktası olarak sunarken, Türkiye’nin manipülasyon potansiyelini, iç ve bölgesel dinamikleri, Öcalan’ın ideolojik çelişkilerini ve Kürd hareketinin dışa bağımlılığını yeterince ele almıyor.
Aşağıdaki nedenler, Foreign Policy’nin senaryosunun neden gerçekçi olmadığını açıkça ortaya koyuyor:

• Dışa Bağımlılık: SDG’nin varlığı, ABD’nin askeri desteğine bağlıdır. Al Jazeera’nın analizi (2025), ABD’nin Suriye’den çekilme ihtimalinin SDG’yi Türkiye ve Suriye rejimi karşısında savunmasız bırakabileceğini gösteriyor. Trump döneminde çekilme kararları ve Biden döneminde silah ambargosu, ABD’nin Kürdleri “feda edilebilir” gördüğünü kanıtlıyor. İsrail’in Kürdleri Filistin meselesinde araçsallaştırması, Kürd hareketinin uluslararası destekteki kırılganlığını artırıyor (Jacobin).
• Türkiye’nin Baskısı: Türkiye, SDG’yi Suriye rejimiyle entegre olmaya zorlayarak özerkliğini eritmeyi hedefliyor. Reuters’a göre (2025), SDG’nin Şam ile anlaşması fiilen Türkiye’nin “yeşil ışığı” ile gerçekleşti. Suriye anayasası Kürdlere özerklik tanımıyor ve geçici hükümet Türkiye’nin desteğiyle kuruldu; bu, SDG’nin entegrasyonunun Ankara’nın vesayeti anlamına gelebileceğini gösteriyor. Türkiye’nin ekonomik krizi ve Suriye’deki askeri yükü, Öcalan üzerinden PKK’yi kontrol etme zorunluluğunu artırıyor, ancak Kürdçe eğitim ve kültürel hakları kısıtlamaya devam ettiği açıkça görülüyor (Human Rights Watch).
• Tarihsel Tekerrür: PKK’nin geçmişteki “fesih” taktikleri (örneğin, KADEK ve KONGRA-GEL isim değişiklikleri), Öcalan’ın çağrısının taktiksel olabileceğini gösteriyor. PKK’nin tarihsel esnekliği, Türkiye’nin fesih stratejisinin başarısını sınırlayabilir (Crisis Group).
• Güç Asimetrisi: Kürdlerin jeopolitik kazanımları, Türkiye’nin askeri ve siyasi baskısı karşısında kırılgandır. Türkiye’nin nihai hedefi, SDG’yi zayıflatıp Rojava’yı Şam’a entegre ederek Kürd özerkliğini eritmektir (Reuters).
• Bölünmüşlük: Kürdlerin parçalı siyasi yapısı, Rojava’daki Ulusal Konferansın ertelenmesi gibi olaylarla belirginleşiyor ve birleşik bir stratejiyi engelliyor (ANHA).

Görüşmelerin şeffaflık eksikliği, üçüncü taraf arabuluculuğun olmaması, Öcalan’ın tutsaklık durumu, PKK’nin tarihsel esnekliği, CHP-AKP rekabeti, Erdoğan’ın siyasi hesapları, Rojava’daki iç bölünmeler, SDG’nin entegrasyon riskleri, İsrail’in etkisi ve Öcalan’ın “Türkiyeleştirme” projesi, Foreign Policy’nin iyimser anlatısını zayıflatıyor.

Soleimani ve Shojai’nin (2024) çalışmasından esinlenerek, bu makale, Öcalan’ın hapisteki koşullarını, ideolojik çelişkilerini ve bölgesel dinamikleri derinlemesine analiz ederek Foreign Policy’de
Londra Üniversitesi Royal Holloway Sosyoloji Bölümü doçenti Mashuq Kurt ve Le Monde Diplomatique’in Kürdçe edisyonunun eski koordinatörü Bilal Ata Aktaş tarafından kaleme alınan makaleye cevaben yazıldı.

Are the Kurds at a Political Turning Point?

---

Kaynaklar

• Al Jazeera. (2025). “Analysis: Call to Disband PKK Reshapes Türkiye-Syria Power Dynamics.” Al Jazeera.
• BBC. (2013). “Turkey-PKK Peace Talks: A Timeline.” BBC News.
• BBC. (2025). “Syria – Agreement Between Syria’s Interim Government and the Syrian Democratic Forces.” BBC.
• Carnegie Endowment. (2019). “Turkey’s Kurdish Question: Past and Present.” Carnegie Endowment.
• Chatham House. (2025). “PKK Leader Öcalan’s Historic Call to Disarm Could Go to Waste Without External Guarantors.” Chatham House.
• Crisis Group. (2025). “A Promising Route to Peace in Türkiye’s PKK Conflict.” Crisis Group.
• Euronews. (2025). “PKK Leader Abdullah Öcalan Calls on Kurdish Group to Lay Down Arms.” Euronews.
• Global Rights. (2020). “Gramsci, Öcalan and the Postmodern Prince.” Global Rights.
• Hawar News Agency (ANHA). (2025). “Kurdish National Conference in Rojava Postponed.” ANHA.
• History of the Kurdistan Workers’ Party. Wikipedia. Wikipedia.
• Human Rights Watch. (2024). “Turkey Continues to Restrict Kurdish Cultural Rights.” Human Rights Watch.
• Jacobin. (2024). “Israel Is Kurd-Washing Its Crimes in Gaza.” Jacobin.
• Middle East Institute. (2025). “Erdoğan Has Big Plans, but the Kurdish Problem Keeps Getting in the Way.” Middle East Institute.
• openDemocracy. (2020). “The Difficult Relationship Between the Kemalist CHP and the Kurdish HDP.” openDemocracy.
• Pluto Books. (2017). “The Political Thought of Abdullah Öcalan.” Pluto Books.
• Reuters. (2025). “Istanbul Mayor Imamoglu Arrested in Turkey.” Reuters.
• Reuters. (2025). “Syria Reaches Deal to Integrate SDF Within State Institutions.” Reuters.
• Soleimani, K., & Shojai, B. (2024). “Kurdish Paradox of Statelessness: Öcalan’s Confederalism and Turkeyification Strategies.” Academia.edu.