Antik Yunanistan’da Kullanılan Mucize Bitki 2000 Yıl Sonra Yeniden Keşfedildi

Eski Yunanlılar, Romalılar ve Mısırlılar tarafından tüketilen ve neslinin iki bin yıl önce tükendiği sanılan “mucizevi” Silphium bitkisi, geçtiğimiz günlerde bir botanikçi bulduğunu sanan bir profesör tarafından Türkiye’de yeniden keşfedildi.

Eski Yunanlıların silphion (silphium) adını verdikleri bitki, altın çiçekli bir bitkiydi. Atina ve Roma İmparatorluğu’nun yükselişinden önce bile bir zamanlar Akdeniz’de en çok aranan üründü.

Kalın bir sapa bağlı sarı çiçekli bitkinin ezilip kavrulduğu, sotelendiği ve kaynatıldığına inanılır . Jül Sezar’ın hükümdarlığı sırasında, Roma’nın imparatorluk hazinelerinde altının yanı sıra bin pounddan fazla bitki stoklandı ve silphion fidanları gümüşle aynı fiyata değerlendi.

Bununla birlikte, çok sevilen bitkinin , günümüzün modern Libya’sında Sirenayka kıyılarında büyüdüğünün ilk kez belgelenmesinden sadece yedi yüzyıl sonra , silphion antik Akdeniz dünyasından kayboldu.

Romalı tarihçi Pliny the Elder, Natural History adlı kitabında MS birinci yüzyılda bitkinin “yalnızca bir sapının bulunduğunu” ve “İmparator Nero’ya verildiğini” iddia ediyor. Bu, silphion’un belgelenmiş son anlatımıydı.

Antik hesaplardan ilham alan botanik kaşifler, Orta Çağ boyunca bitkiyi üç kıtada boşuna olsa da sürekli olarak aradılar. Sonuç olarak, tarihçiler silphion’un ortadan kaybolmasının herhangi bir türün, bitkinin veya hayvanın kaydedilen ilk neslinin tükenmesi olduğuna inanıyorlardı.

Yüzyıllardır soyu tükenmiş olarak algılanan ve tarih kitaplarından tamamen silinen bitkiye rağmen İstanbul Üniversitesi’nden araştırmacı Mahmut Miski, antik bitkiyi yeniden keşfettiğinden şüpheleniyor. Hasan Dağı’nda yetişen Ferula Drudeana’nın , bir zamanlar büyüdüğü yerden yaklaşık bin mil uzakta, bulunması zor eski bir bitki olduğuna inanıyor .

National Geographic’in bir haberine göre araştırmacı, bitkinin eski botanik metinleri ve Antik Yunan sikkelerindeki bitki görselleri ile sıralanan silphion bitkisi ile benzerlikler taşıdığını tespit etti.

Araştırmacı, her iki bitkinin de aynı kalın dallı köke ve sarı çiçeklere sahip olduğunu fark etti. Ayrıca, her ikisinin de güçlü tıbbi amaçları vardır.  Ferula Drudeana, silphium’da bulunduğu bilinenlere çok benzeyen antikanser bileşiklere ve anti-inflamatuar özelliklere sahiptir.

Miski’ye göre Ferula Drudeana , çıktığı yerden yüzlerce kilometre uzakta bulunmasına rağmen , Türkiye’de binlerce yıl önce Eski Yunanlılara ev sahipliği yapan iki yerde bulundu. Bu lokasyonlardan biri de Kapadokya.

Analiz, antik bitki ile benzer tıbbi bileşikleri gösteriyor

Doğal kaynaklardan elde edilen ilaçları inceleyen farmakognozi alanında uzman olan Miski, şimdilerde silfion olduğuna inandığı modern bitkiyle ilk kez doktora sonrası araştırma yaparken karşılaştı. Havuç, rezene ve maydanozla aynı aileden olan ve hastalıklarla savaşan pek çok yeni bileşik üretmesiyle ünlü Ferula’nın örneklerini toplamak için bir hibe almıştı.

1983’te bir bahar günü, küçük bir Kapadokya köyünden iki erkek çocuk, Miski’yi sarp bir toprak yoldan, ailelerinin arpa ve nohut yetiştirerek geçimlerini sağladıkları Hasan Dağı’nın yamaçlarına götürdüler. Bitkileri otlayan çiftlik hayvanlarından koruyan tarla taşı duvarların arkasında kardeşler, Miski’ye buruk tadı veren bir reçine sızdıran kalın gövdeli, alışılmadık derecede uzun birkaç Ferula bitkisi gösterdiler. Profesörün araştırması sonunda bu bitkinin yalnızca bir örneğinin daha toplandığını ortaya çıkardı – 1909’da Hasan Dağı’nın 150 mil doğusundaki bir bölgede – ve daha sonra yeni bir tür olarak tanımlandı: Ferula drudeana .

Miski’nin, Ferula drudeana’nın kimyasal bir altın madeni olacağına dair önsezisinin doğru olduğu ortaya çıktı: Kök ekstraktının analizleri 30 ikincil metabolit belirledi; yine de bir tür seçici avantaj sağlar. Birçoğu kanserle savaşan, doğum kontrol ve iltihap önleyici özelliklere sahip olan bileşikler arasında, beynin gama-aminobütirik asit (GABA) reseptörleri üzerinde etki gösteren ve bitkinin sarhoş edici kokusuna katkıda bulunabilen  shyobunon bulunur. Miski, bitkinin gelecekteki analizlerinin, tıbbi öneme sahip düzinelerce henüz tanımlanmamış bileşiğin varlığını ortaya çıkaracağına inanıyor.

Hasan Dağı’nda Miski, Pliny’nin antik silphion kaydında bahsedildiği gibi, koyun ve keçilerin yapraklara düşkün olduğunu bildiren bitki bakıcılarıyla da karşılaştı.

Pliny’nin kayıtlarına göre, silphion’un büyüdüğü meralarda koyun ve keçiler otlardı. Koyunlar onu yedikten sonra uyuyakalırdı ve keçilerin hapşırmasına neden olurdu. Metninde şöyle yazıyor: “Bu bitkinin suyuna ‘lazer’ denir ve diğer amaçlar kadar tıbbi amaçlar için de oldukça revaçtadır ve gümüşle aynı oranda satılmaktadır. Ancak bunca yıl boyunca Sirenayka’da bulunamadı.”

Sirenayka madeni paralarıyla benzerlikler

Miski ve ekibi tarafından Plants dergisinde 2021 yılında yayınlanan bir araştırmaya göre , Ferula drudeana, eski metinlerde anlatılan ve Cyrenaican sikkelerinde tasvir edilen silphion ile benzerlikler taşıyordu: kalın dallı köklerden kereviz benzeri yapraklara kadar.

Ancak, görünüşteki benzerlik tek zorlayıcı bağlantı değildi. İlk silphion’un, o günlerde “kara yağmur” olarak adlandırılan “şiddetli bahar sağanaklarından” sonra ortaya çıktığı söylenir.

Miski ve ekibine göre, “Yunan yazarları arasında en güvenilirinin, bu bitkinin toprak ıslandıktan hemen sonra Hesperides ve Büyük Syrtis bahçelerinin yakınında ortaya çıktığını belirttiğini görüyoruz. zift kadar siyah.” Bu olay, Cyrenae şehrinin kuruluşundan yedi yıl önce gerçekleşti.

Miski, Nisan ayında Kapadokya’ya yağmurlar geldiğinde, Ferula Drudeana’nın sadece bir ayda 1,8 metreye kadar büyüyerek yerden fışkırdığını gözlemledi.

Dahası, antik silphion ekime direndiğinden, vahşi doğada hasat edilmesi gerekiyordu. Siren soylularının, ekimini çöl göçebelerine emanet ettikleri söylenir. Hipokrat’ın onu anakara Yunanistan’a nakletmek için bildirdiği iki girişim başarısız oldu. Benzer şekilde Miski, Ferula Drudeana’nın nakledilmesinin zor olduğunu buldu. Bunu yapmanın tek yolunun, tohumları hem soğuk hem de nemli koşullara maruz bırakma işlemi olan soğuk tabakalaşma kullanmak olduğunu buldu. Miski ve ekibi, bu tekniği kullanarak Ferula’yı bir serada yetiştirmeyi başardı .

Ferula’nın hemen silphion olarak tanımlanmamasının ana nedenlerinden biri, esas olarak konumu nedeniyledir. Ancak Miski’nin keşfettiği gibi, Türkiye’de Hasan Dağı’nın bulunduğu bölge binlerce yıl önce eski Yunanlılara ev sahipliği yapıyordu ve bu insanlar bitkiyi kolayca taşımış olabilirler.

Londra Royal Holloway Üniversitesi’nde arkeobotanik alanında doçent olan Erica Rowan, Miski’nin spekülasyonlarını makul buluyor. Rowan, “Eskiler bir şeyleri taşımakta çok iyiydiler,” diye belirtiyor. “Cyrenaica’lıların tohumları Kapadokya’ya getirip ekmemesi için hiçbir sebep yok . Akdeniz iklimi ile yeterince benzerler. Ve bu Ferula türü madeni paralarda gösterilene benziyor.”