IKBY’de Bir Suikast Bir Anlaşmazlık ve İktidar Savaşı

Irak’taki Kürt bölgesinin siyasi güçleri arasındaki birliktelik sallantıda.
Barzani ve Talabani grupları, petrol ve doğalgaz zengini bölgede iktidar ve doğal kaynaklar açısından uzun zamandır birbirine rakipti. İktidarı paylaşan koalisyonlar, iki tarafın 1990’lı yıllarda iç savaş yaşaması nedeniyle karşılıklı güvensizliği kontrol altında tutmaya çalıştı.

Ancak Erbil’deki bir suikast, anlaşmazlıkları gözler önüne serdi. Diplomatlar ve uzmanlar, sorunlu ittifakın savaştan bu yana en zor sınavlarından birini birini verdiği görüşünü dile getiriyor.

Abdullah Resul, 7 Ekim günü Erbil’de otomobiline yerleştirilen bombanın patlaması sonucu öldü. Olayda Resul’un ailesinden dört kişi de yaralandı.

Resul, istihbarat görevlisiydi.

Üç güvenlik kaynağının ve bir Kürt kaynağın Reuters’a bildirdiğine göre Talabani ailesinin egemenliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği’nde yaklaşık 20 yıl geçirdikten sonra bu yıl Erbil’e taşınan Resul, taraf değiştirmişti.

Kaynaklar, 41 yaşındaki Resul’un öldürülmeden önce Barzani ailesinin egemenliğindeki Kürdistan Demokratik Partisi’ne yardım ettiğini söyledi.

Suikast, güvenlik kameraları tarafından kaydedildi. Kürdistan Demokratik Partisi, suikastın 27 dakikalık video kaydını yayınlayarak sorumluluğu Kürdistan Yurtseverler Birliği’ne yükledi.

Kürdistan Yurtseverler Birliği, siyasi güdümlü olarak nitelediği suçlamaları reddetti. Ancak suikast, iktidar paylaşımına dayalı düzen içinde gerginlik yaratan bir dizi olayı tetikledi.

Siyasi ilişkiler, Kürdistan Yurtseverler Birliği bakanlarının, barışcı iktidar paylaşımının simgesi olarak kabul edilen Kürdistan Bölgesel Yönetimi toplantılarını boykot etmesine varacak şekilde kötüleşti.

Bazı Kürdistan Yurtseverler Birliği yetkilileri, özel çevrelerde, bir dizi mesele üzerinde uzlaşma olmadığı takdirde partinin bölünebileceği ve Süleymaniye’de kendi yönetimini kuracağını dile getirdi.

Bu düşmanlık, Kürdistan Yurtseverler Birliği bölgesinde bulunan Irak’ın en büyük doğalgaz yataklarından birini genişletme projesini de zora sokuyor. Bölgenin Avrupa’ya doğalgaz ihraç etme ve büyük ihtiyaç duyulan geliri kazanma umutları zedeleniyor.

Anlaşmazlıklar, başta Amerika olmak üzere Batılı ülkeleri de kaygılandırıyor. Amerika, son olarak IŞİD’le mücadelede her iki tarafı da desteklemişti.

Washington, Kürdistan Yurtseverler Birliği’yle uzun zamandır bağları olan ve son haftalarda Irak’ın kuzeyindeki İranlı Kürt muhaliflere yönelik füze saldırılarını yoğunlaştıran İran’ın etki sahasının yayılmasından kaygılanıyor.

Amerikalı bir yetkili, Reuters’a, Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Kürdistan Demokratik Partisi arasındaki son gerginliklerin Washington’u çok kaygılandırdığını söyledi.

Gergin açmaz

Resul’ün ölümünden sonra Kürdistan Demokratik Partisi egemenliğindeki Bölgesel Güvenlik Konseyi, Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin bir güvenlik dairesini suikasttan sorumlu tuttu. Konsey, suikastla bağlantılı olduğunu bildirdiği 6 kişiyi gözaltına aldı ve 4 üst düzey Kürdistan Yurtseverler Birliği güvenlik yetkilisi hakkında tutuklama kararı çıkardı.

Üst düzey bir Kürdistan Yurtseverler Birliği yetkilisi, suikasttan kısa süre sonra soruşturmaya yardım etmek amacıyla Kürdistan Yurtseverler Birliği yetkililerinin hükümetle iletişime geçmeye çalıştığını, ancak yanıt alamadıklarını ve bulgulara erişimlerinin de olmadığını söyledi.

Reuters’ın hazırladığı bu haber için iletişime geçtiği güvenlik konseyi, hükümet ya da Kürdistan Yurtseverler Birliği sözcüsü, haber ajansının sorularını yanıtsız bıraktı.

Barzani ve Talabani tarafları arasında uzun zamandır süren güvensizlik, Kürdistan Yurtseverler Birliği güvenlik dairelerinden bazı yetkililerin taraf değiştirmesi nedeniyle bu yıl daha da derinleşti.

Üst düzey bir Kürdistan Yurtseverler Birliği yetkilisi, Reuters’a, 8 kişinin taraf değiştirdiğini söyledi. Yetkili, bu yılın başında taraf değiştiren Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin eski istihbarat şefi Salman Amin’in bazı kişileri taraf değiştirmeye teşvik ettiğine inandıklarını kaydetti.

Üst düzey bir Kürdistan Yurtseverler Birliği yetkilisi, Amin’in Erbil’e taşınması üzerine Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başbakanı Mesrur Barzani’nin Amin’i üst düzey güvenlik pozisyonuna atadığını, bu durumun Kürdistan Yurtseverler Birliği’ni öfkelendirdiğini söyledi.

Reuters, Amin’e ulaşamadı. Barzani’nin makamı ise konuya ilişkin açıklama talebini yanıtsız bıraktı.

Uzmanlar, yeni bir iç savaşa geri dönme olasılığını düşük görse de Erbil’de geçen ay iki silahlı güvenlik personeli arasında yaşanan gerginliğin, meselenin tırmanabileceği riskini gözler önüne serdiğini söylüyor.

İlişkilerin kötüleşmesi üzerine Kürdistan Yurtseverler Birliği güçleri, 24 Ekim’de Amin’in Süleymaniye’deki evini bastı. Üç kaynağa göre Kürdistan Yurtseverler Birliği, Amin’in istihbarat ofisinden aldığı hassas belge ve silahları aradı.

Buna misilleme olarak Amin’in komutasındaki 100 güvenlik gücü, ertesi gün, Başbakan Yardımcısı Kubat Talabani’nin Erbil’deki evine yaklaştı ve baskın yapma tehdidinde bulundu.

Üç kaynak, Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi Başkanı Neçirvan Barzani’nin gerginliği yatıştırmak için müdahale etmek zorunda kaldığını söyledi.

9 Kasım’daysa Kürdistan Yurtseverler Birliği lideri Bafel Talabani, beraberinde Kubat Talabani ve çok sayıda güvenlik personeliyle birlikte Erbil’e uçtu. Bir Kürt kaynağa göre bu heyet içinde Resul’ün ölümünden sorumlu tutulan bir kişinin de bulunması, kasten kışkırtma amacı taşıyan bir hamle olarak görüldü.

Kaynak, Neçirvan Barzani’nin müdahalesine kadar heyetin havalaanından ayrılamadığını söyledi.

Boşa harcanan fırsatlar

Saddam Hüseyin’in devrilmesinden en çok fayda sağlayan Kürtler için ortada önemli kozlar var. Özerkliklerini derinleştiren, petrol ve doğalgaz için yabancı yatırımları bölgeye çeken Kürtler, cumhurbaşkanının Kürt olması gerektiği Bağdat’ta iktidarın paydaşı olmayı garantiledi.

Ancak Kürt bölgesi, petrol kaynakları açısından zengin olmasına rağmen yüksek işsizlik oranıyla karşı karşıya. Bu nedenle birçok kişi Avrupa’ya göç etmeye çalışıyor. Komşu Türkiye ve İran’ın Kürt militanlara yönelik saldırıları, Iraklı Kürtler’in sınırları üzerinde kısıtlı kontrolü olduğunu gözler önüne seriyor.

Uzmanlara göre rekabet, Kürtler’in Irak’ın Bağdat’taki federal merkezi içindeki nüfuzunu da zayıflatıyor. Bu da petrol ve doğalgaz varlıklarının mülkiyetine ilişkin anlaşmazlıkları ve federal bütçenin dağıtımını daha da karmaşık hale getiriyor.

Stockholm Barış Araştırma Enstitüsü’nden Şirvan Fazıl, bu durum hakkında, “Sosyal barışı, istikrarı etkiliyor. Piyasa ve iş güveni açısından genel anlamda ekonomik durumu da etkiliyor” dedi.

Kuzeydeki kırılgan hükümet, Amerika liderliğindeki 2003 işgalinden 20 yıl sonra hala istikrarsızlıkla mücadele eden bir ülke tablosu yaratıyor.

Bağdat ise Kürt bölgesindeki olayları yakından izliyor.

Iraklı bir güvenlik kaynağı, Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Kürdistan Demokratik Partisi’nin şahinler tarafından yönetildiğini, iktidar kavgasının “çok kritik bir aşamada” olduğunu kaydetti.

“Bu duruma neden katlanalım?”

Talabani ve Barzani tarafları arasındaki bağlar geçmişte de gerilmişti. 2017 yılında yapılan referandumda Kürtler, Bağdat’dan bağımsızlık için büyük destek görmüş ancak Irak kuvvetleri Kürt topraklarını ele geçirince referanduma destek geri tepmişti.

Kürdistan Yurtseverler Birliği ve Kürdistan Demokratik Partisi, özellikle Irak’ın en eski ve büyük petrol sahalarından Kerkük’ün kaybı karşısında karşılıklı suçlamalarda bulunmuştu.

Bu yıl ise taraflar, kimin Irak Cumhurbaşkanı olması gerektiği konusunda anlaşmazlık yaşadı. Ekim ayında cumhurbaşkanlığı koltuğuna Kürdistan Yurtseverler Birliği adayı Behram Salih yerine Kürdistan Demokratik Partisi’nin desteklediği Abdül Latif Raşit oturdu.

Irak uzmanı Mike Fleet, Kürdistan Demokratik Partisi’nin artık kendisini, geçmiş güç paylaşımı anlaşmalarına sadık kalmak zorunda hissetmediğini kaydediyor.

Fleet, “Bu iki partinin artık Bağdat’ta ortak çıkan sesleri yok. Birbirleriyle işbirliği yapamazlar, söz hakları azalıyor” diyor.

Fleet ayrıca bunun etkisini halkın hissedeceğini söylüyor ve Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin kalesine atıfta bulunarak, “Özellikle Süleymaniye’de hayat kalitesi düşüyor” şeklinde konuşuyor.

Uzmanlar, Kürdistan Demokratik Partisi’nin, Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin liderlik çatışması, mali baskılar ve gecikmeli maaş ödemeleri nedeniyle zayıfladığı bu dönemde ağırlığını hissettirme çabası içinde olduğu görüşünde.

Kürdistan Yurtseverler Birliği uzun zamandır Erbil’deki bölgesel yönetimin gelirleri eşit olarak dağıtmadığından şikayet ediyor ve Kürdistan Demokratik Partisi’ni bazı bölgeleri kayırmakla suçluyordu.

Kürdistan Yurtseverler Birliği’nden bir yetkili, “Buna neden katlanalım? Talep listemiz var, ayrılık aşamasına gelmeme yönünde hala umudum var ama eğer başarısız olurlarsa başka seçeneğimiz kalmaz” dedi.(VOA Türkçe)