3 günlük süre sona erdi: Irak Meclisi cumhurbaşkanı adaylık kapısını kapattı

Irak Meclis Başkanlığı, ülkede ‘siyasi tıkanıklık’ olarak bilinen durumun devam ettiği bir ortamda, cumhurbaşkanı adaylık başvuruları için tanıdığı 3 günlük sürenin sona ermesi ile adaylık kapısını kapattı.

Irak Yüksek Federal Mahkemesi, Kürdistan Demokrat Partisi’nin (KDP) eski cumhurbaşkanı adayı Hoşyar Zebari’yi yarış dışı bırakma kararının ardından Meclis’in ikinci kez cumhurbaşkanı adaylık kapısını açmasının Anayasa’ya aykırı olduğuna hükmetti.

Mesud Barzani liderliğindeki KDP’nin Meclis’in ikinci kez cumhurbaşkanı adaylık kapısını açmasından yararlanarak aday ilan ettiği Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) İçişleri Bakanı Reber Ahmed Barzani’nin adaylığının akıbeti, Federal Mahkeme’nin bu hükmüyle bir bilinmeze dönüştü. KDP, bu bilinmezlik sebebiyle zor bir pozisyonun içine düşmesinin akabinde Federal Mahkeme KDP’ye can simidi olarak görülebilecek bir karar aldı ve Meclis, üçüncü kez cumhurbaşkanı adaylık kapısını 3 gün süreyle açtığını duyurdu. Nitekim bu karar KDP’ye Hoşyar Zebari’nin yerine Reber Ahmed’i aday gösterme fırsatı sundu. Federal Mahkeme Meclis’in ikinci kez cumhurbaşkanı adaylık kapısını açması kararına yapılan itirazları kabul etmekle birlikte, Meclis Başkanlığı’na tek seferliğine ve son kez adaylık kapısını açma izni verdi. Böylece Meclis pazar günü düzenlediği oturumda cumhurbaşkanı adaylık sürecinin yeniden başlatılması konusunda oylama yaptı. Meclis’te 256 milletvekilinin katıldığı oylamada 203 milletvekilinin evet oyuyla cumhurbaşkanı adaylık kapısı yeniden açıldı.

Meclis’in ilan ettiği üç günlük adaylık başvuru süresi dün itibariyle sona erdi. 5. Dönem 1. Yasama Yılı’nın başında olan Meclis’in, yeni cumhurbaşkanının seçileceği oturumun tarihini belirlemesi bekleniyor.

Şarku’l Avsat’ın haberine göre, bir meclis kaynağı, “Rekabet eden onlarca aday arasından yeni cumhurbaşkanının seçileceği oturum 20 Mart’tan sonra düzenlenecek. Meclis Başkanlığı cumhurbaşkanı seçimi ile ilgili tüm adaylar arasında tamamen tarafsız bir mekanizma için tüm araç gereçleri hazırladı. Gizli oylama yapılacak” bilgisini verdi.

Federal Mahkeme’nin cumhurbaşkanı seçim oturumunun düzenlenebilmesi için meclis üyelerinin üçte iki çoğunluğunun oturuma katılması şartını değerlendiren kaynak, “Federal Mahkeme’nin kararları tüm merciler için kesin ve uygulama noktasında bağlayıcıdır. Mahkeme yaptığı içtihatta, yeni cumhurbaşkanının seçileceği oturumun düzenlenebilmesi için üçte iki çoğunluğun yani Irak Meclisi’nin 329 üyesinden 220’sinin oturuma katılmasını şart koştu. Adaylardan herhangi biri, birinci turda bu kadar oy (220 oy) alamazsa (ikinci turda) üçte iki çoğunluk katılımının korunması şartıyla basit çoğunlukla seçimin kazanılması mümkün olur” ifadelerini kullandı.

Meclis Başkanlığı’nın verilerine göre cumhurbaşkanlığı koltuğu için 50’den fazla aday yarışıyor. Ancak yarış iki aday arasında geçiyor: Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) adayı ve mevcut Cumhurbaşkanı Berhem Salih ile KDP’nin adayı Reber Ahmed Barzani. Irak’ta 2003 sonrası oluşan siyasi geleneğe göre cumhurbaşkanı Kürtlerden seçiliyor.

KDP ve KYB arasında cumhurbaşkanlığı koltuğu ile ilgili bir çeşit uzlaşı vardı. Ancak bu uzlaşı 2018 seçimlerinde bozuldu ve her iki parti kendi adaylarıyla seçime girdi. 2018 seçimlerinde KYB Irak’ın şu anki Cumhurbaşkanı Berhem Salih’i aday gösterirken, KDP ise, şu anki Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin’i aday ilan etti. Yeni Meclis döneminde de aynı senaryo tekrarlanıyor. Ancak bu kez Şii cephenin dağılması, siyasi parti ve grupları birbirine hasım iki ittifak çatısı altında topladı: Mukteda es-Sadr liderliğindeki Sadr Hareketi, Mesud Barzani liderliğindeki KDP, Muhammed el-Halbusi ve Hamis el-Hancer’in liderliğindeki Egemenlik İttifakı’ndan oluşan ‘üçlü ittifak’ ile ona karşı kurulan Şii Koordinasyon Grubu, KYB ve Sünni Azim Koalisyonu ittifakı.

Sadr ulusal çoğunluk hükümetinin kurulmasını isterken, Koordinasyon Grubu en geniş katılımın sağlandığı bir hükümetin kurulmasını talep ediyor. İki hasım ittifak, Meclis’te üçte iki çoğunluk şartını engelleyecek imkana sahip. Bu durum, geriye kalan anayasal kazanımların (cumhurbaşkanının seçilmesi ve yeni hükümeti kurma görevini verecek en büyük meclis bloğunun belirlenmesi) sürdürülmesini zorlaştırıyor.

Bu siyasi tıkanıklığın ortasında bugünden başlayarak 20 Mart’a kadar siyasi gruplar orta bir yol bulma veya Mustafa el-Kazımi’nin yönettiği ‘günlük işleri yürütme statüsündeki’ hükümetin belirsiz bir süreye kadar sürmesi ümidi ile son müzakere ve uzlaşı turlarına başlayacak. Değerlendirmelere göre, siyasi gruplar arasında bir anlaşma veya uzlaşı sağlanmazsa, Meclis’i feshetme ve yeni erken seçim çağrısında bulunma yoluna gidilebilir.